کوفتگی استخوان

ضربه ای که به شکستگی استخوان منجر نشده و به همراه خون مردگی، ورم و درد شدید است. کوفتگی استخوان را معمولاً با داروهای قابض درمان می کنند به صورت ضماد کردن. مثل:

• ضماد پخته شده اسطوخدوس.
• ضماد کهربا به همراه صبرزرد.
• ضماد حنا به همراه موم و گل سرخ.
• ضماد برگ و ساقه تمشک (مخصوصا برای گرفتگی های بیخ ران).
• مخلوط آرد باقالا، جو، سرکه و نعنا به همراه هم پخته شود و ضماد شود.
• برای بهتر شدن خون مردگی، بهتر است زالو گذاشته شود.

در کتاب يادگار، در دانش پزشكى و داروسازى، متن، ص: 198 آمده است:

باب اول- در شكستگى و كوفتگى و بيرون آمدن مفصل از جاى خويش

هرگاه كه از اين نوع آفتى رسد در حال رگ بايد فصد انجام داد و بر آن جايگاه به همراه بادکش به بیرون کشیده شود و خون را به جانب ديگر كشيدن و طبع را به تنقیه ملین کنند ( یا میوه های مرطوب بیشتر مصرف کنند ) ( هر آنچه که باعث لینت در طبع می شود خوردنش خوب است چون یبوست درد را چندید برابر خواهد کرد ) غذا كشكاب و ماش مقشّر و اسفاناج  به روغن بادام اگر درد  به معده رسد شربت سكنگبين ساده دهند با كهربا و بسّد هر يكى نيم مثقال و بگيرند سيب ميانه پاك كرده و در گلاب پخته پنجاه درم، گل سرخ ده درم، مصطكى و اقاقيا و برگ مورد و سنبل از هر يكى پنج[1] درم، جوز سبز»[2] و زعفران و صبر از هر يكى يك درم به آب لسان الحمل بسرشند و بر معده نهند و اگر الم به جگر رسد بگيرند روناس كه به تازى فوه گويند و ريوند چينى از هر يكى ده درم، گل مغسول و طباشير از هر يكى پنج درم، بكوبند و بپزند، شربت [ب- 40] دو درم با سكنگبين ساده و بگيرند صندل سپيد و گل سرخ و بنفشه خشك از هر يكى پنج درم، آرد جو سه درم، زعفران يك درم، كافور نيم درم دانگ به گلاب و روغن گل بسرشند و بر جگر نهند و ببندند و اگر جراحت كمتر بود بگيرند گل سرخ پنج درم، مصطكى و سنبل و دارچينى از هر يكى دو درم، برگ مورد سه درم، لادن دو درم، لادن را اندر روغن خيرى حل كنند و داروها بدان بسرشند و طلا كنند.

شكستن استخوان و بيرون آمدن اندامى از جاى خويشتن

علاج آن كشيدن است چندانكه به جاى باز شود و راست گردد ليكن كشيدن به رفق بايد چنانكه درد تولد نكند و آزرده شده عضوى‏ را به روغن گل چرب كنند و برگ مورد كوفته و بيخته بر وى پاشند  و ببندند و سه روز نگشايند و به خرقه خشك ببايد بست تا گرم شود و آماس نگيرد و ضمادى سازند و از آرد ماش و آرد مورد تر و خرقه بدان تر كنند و سرد كنند و ببندند و نيز سخت ببايد بست و خرقه سه چهار بار بيش نبايد گردانيد و اگر آسيب بر عصب افتاده باشد ضماد به روغن نرگس و روغن سوسن بسرشند و روغن شوید گرم كرده پيوسته بر آن مى‏چكانند و روغن بابونه و روغن سداب  كرده داروهاى شكستگى از اين‏گونه سازند. بگيرند مقل و ماش مقشّر از هر يكى ده درم، صبر و مرصافى و خطمى و سوسن و اقاقيا از هر يكى پنج درم، گل ارمنى بيست درم، كوفته و بيخته به سپيده خايه مرغ بسرشند و به كار دارند و اگر چيزى گرمتر بايد مرزنگوش و اكليل الملك و راسن و برگ سرو با آن داروها بياميزند و اگر از بستن دردى پديد آيد بگشايند و آسايش دهند و بار ديگر ببندند.

[1] پنجاه.

[2] جوز سرد.