ضایع کردن پزشک زمان به دست امیرالمومنین
13 اردیبهشت, 1403
بدون دیدگاه
شکستگی استخوان است که با اعمال یداوی درمان می شود. انواع شکسته بندی ها عبارتند از فسخ، زجح، رضع، سقط صدمه و خزق.
جراحت هایی که با شکستگی استخوان همراه بوده برای جراحت داروهایی داده می شد. اگر جراحت شدید باشد باید دوخته می شد، یا روی آن قیر ریخته می شد.
ضربه های شدید که به سقط یا ضربه…، منجر شود به دلیل داخلی بدن است، اگر با ورم باشد با داروهای رادعه (دفع کننده رطوبت) درمان کنند، مانند کافور، سرکه و گذاشتن لواشک روی موضع،گذاشتن آرد جو،گل ختمی، اسفرزه با شیر و نشاسته و امثال اینها تا ورم ها از بین برود.
اگر بعد از ضربه به سر، فرد دچار هذیان و تب و عطش در بدن شد، این مقدمه ورم پرده مغز می باشد.
در کتاب منصوری فی الطب در مورد جبر یا شکستگی استخوان مطالبی بسیار مفید آورده که در این مقاله آن متن را در ادامه آورده ام. المنصوري في الطب (ترجمه)، ص: 346
بيشتر كسانى كه در اين هنر كار مى كنند، شكسته بند خوانده مى شوند. دانش اين گروه بر پايه ى دانش پزشكى و خواندن كتاب هاى پزشكان بزرگ گذشته ى و حال نمى باشد. بيشتر ايشان از تجربه ى آموزگارانى بيسواد، اين فن را فراگرفته اند. كمتر ميان آنها مى بينيم كه كتاب هاى دانشمندان پيشين را در اين هنر خوانده باشند و يا از آموزگارى دانا، تجربه آموزند كه اين كتاب ها را خوانده باشد. بلكه بيشتر كسانى كه اين كار را انجام مى دهند و پيشه ى خود ساخته اند بيسوادان و كردها و روستاييان مى باشند كه با شناخت اندك خويش بيمارى ها (آسيب ها) ى سخت و بدى را براى بيماران درمان كرده ى خود پديد مى آورند. من كلياتى از اين هنر را در اينجا ياد مى كنم كه اگر انديشمندى آن را پايه ى كار خود بگذارد مى تواند هر نمونه را بجاى خود بخوبى و دقيق و بهتر از آنها درمان كند و درمان خود را راست و درست و استوار نمايد.
بدان كه مردم عوام كسى را كه در او شكستگى يا دررفتگى استخوانى از بند و يا پيچ خوردگى پديد آمده است را وادار به خوردن ميوه هاى تر و تازه و شورباها وگونه هايى از شيرينى و حلوا و گوشت كباب شده و يا هر خوراك كباب شده مى نمايند. بدان كه هيچ چيزى بهتر از اينها، براى ساختن آماس گرم در چنين جايى و يا با چنين روش نمى باشد. ولى ما براى درمان درست در آغاز پديد آمدن شكستگى يا كوفتگى ماهيچه ها و يا دررفتگى، نخست روشى مناسب را در برنامه ى كارى بيمار مى گذاريم و مى گوييم اگر آن بيمار نيرومند باشد بايد رگ او زده شود (فصد انجام شود ) و همچنين روان كننده ها(ملین) را بكار ببرد تا ايمن گردد. همچنين ايمن از سرازير شدن مواد فاسد به جاى آسيب ديده شود و يا پديد آمدن آماس بزرگ و سفت و گنديده در جاى آسيب ديده، در امان بماند، بيمار توانسته است كه از اين شرايط گذر كند و ايمن از پديد آمدن آماس گرم گردد. من به كسى كه داراى دررفتگى و كوفتگى ماهيچه است دستور مى دهم تا خوى زندگى روزانه خود را دنبال نمايد. ولى كسى كه داراى شكستگى است در اين حالت نياز دارد كه بستگى خون او بالا رود و چسبناك تر شود تا در سرشت تن ماده اى ساخته شود كه در آن جوش خوردن شكستگى باشد. از چيزهايى كه اين ماده در درون آن ديده مى شود همچون هليم، كله و پاچه، گوشت بزغاله، بره، شكمبه گاو، تخم مرغ، و ارز (برنج) و ماهى تازه و جز آن از خوراكى هاى سنگين و چسبناك مى باشد، را بخورد. چنانچه اين روش انجام شود شكستگى به خوبى و تندى جوش مى خورد. در آغاز بايد بخوردن سبزيجات سرد و تخم گياهان و نوشابه هايى كه مستى زا نيستند و گوشت پرندگان و بزغاله روى آورد و از شراب دورى كند.
كشيدن اندام و جا انداختن بايد بسيار آرام و نرم و با كمترين درد انجام گيرد. چون چيزى بهتر از درد براى پديد آمدن آماس نيست. بيشتر اين نادانان براى آن كه به مردم سختى كار خود را نشان دهند، كارى كشيدن آن را سخت انجام مى دهند و جايى كه داراى كوفتگى و پيچ خوردگى است، با فشار مى پيچانند، در حالى كه جاى كوفته و پيچ خورده نيازى به فشردن با دست و كشيدن آن نيست. بلكه بهتر است تنها پانسمان شود.
همان گونه كه پيش از اين گفتيم و آرام و بى درد با پارچه بسته شود. بيشتر ايشان آسيب هاى پديدآمده را به گونه اى نشان مى دهند كه گويا شكستگى يا دررفتگى پيش آمده است و حال آنكه آسيب شكستگى و يا دررفتگى استخوان چيزى بسيار آشكار است و پنهان شدنى نمى باشد. چون به همراه آن كج شدن در شكل اندام و منحرف شدن آن به كناره ى پوست از يك سو و از سمت ديگر فرورفتگى و گودشدگى پيدا مى شود، كه بر هيچ بيننده اى پوشيده نيست. ولى دررفتگى بند بازو و بند شانه و دررفتگى بند ورك از ديده پنهان مى ماند، مثلا اگر سر بازو از بند بيرون آيد و به سوى زير بغل رود و سر استخوان ران كه در كشاله ران است به سوى ورك (تهيگاه) گرايد، و چون در آنجا گوشت فراوان است اين شكستگى را از ديد نهان مى كند. در اينجا نشان لازم براى شناخت دررفتگى بند شانه، پى بردن به يك برجستگى كروى شكل است كه در زير بغل لمس شدنى مى باشد. ولى دررفتگى ران برجستگى در كشاله ران يا در بخش بيرونى است. بيمار توان باز كردن ماهيچه هايى كه ميان ساق و ران است در راستاى دررفتگى بند را نخواهد داشت.
شكستگى ها اگر كوچك نباشند كج شدن آنها از چشم پنهان نخواهد ماند، ولى اگر كوچك باشند با گذاردن دست روى آن مى توان تشخيص به برجستگى در يك سو و فرورفتگى در سوى ديگر آنها داد و پنهان شدنى نخواهند بود و اگر هنگام ماليدن دست روى آن آواى استخوان و خش خش آن بيايد، آن نيز نشان شكستگى مى باشد. هنگامى كه با گذاردن دست روى جاى آسيب ديده نه كجى و نه برجستگى و نه فرورفتگى و نه آواى خش خش ديده شود در آنجا نه دررفتگى و نه شكستگى يك استخوان خواهد بود كه نياز به كشيدن و فشار دادن داشته باشد. بلكه آن كوفتگى و يا شكستگى ساده و كوچكى است كه بهتر است با كشيدن آن را تكان ندهند. چون اين كار، بيمار را آزار مى دهد و آسيب را بزرگتر مى كند و بزرگترين اشتباه و زيان را به فرد آسيب ديده، مى رسانند. در چنين حالتى اگر اين نادانان رو به كشيدن و فشار آوردن بياورند، بايد از اين كارشان جلوگيرى كرد و دستور داد كه جاى آسيب ديده را به نرمى پاك و پانسمان كنند و به گونه اى آرام ببندند كه براى آن دردى پديد نياورد كه بيمار به چيزى جز اين نياز ندارد.
من نمونه اى شگفت انگيز و رسواكننده از اين گروه نادان ديده ام كه چنين بوده است:
فردى از زمين خوردن دچار درد و آماسى اندك در ميانه بازو شده بود، هنگامى كه يكى از اين شكسته بندان نادان وى را ديد، گفت: كه بازوى بيمار دچار دررفتگى شده است، آن نادان تا اين اندازه، شناختى اندك داشت كه نمى دانست دررفتگى در بند پديد مى آيد نه در ميانه ى استخوان و به كشيدن سخت استخوان از دو سوى آن روى آورد از اين كار او جلوگيرى كردم و جاى آسيب ديده را با روغن گل سرخ پوشاندم و بر آن آس ساييده، پاشيدم و به آرامى آن را بستم و از رگ دست ديگرش خون گرفتم. پس از سه روز بستن آن را باز كردم كه نيازى به درمان دوباره يا درمان ديگر نداشت.
بهتر است سه يا چهار دور روى جاى شكسته با پارچه پيچيده شود و سپس آن به بخش بالاى جاى شكستگى كشيده شود. بايد پيچش هاى سخت نوار بسته بندى كننده نخست روى جاى آسيب ديده و دردآور باشد. ولى هرچه از آن دورتر مى گردد شل تر شود. اين روش بستن انگيزه ى درست قرار گرفتن استخوان آسيب ديده در جاى خودش مى شود. پس از آن دستارى ديگر را روى جاى درد چندين بار بپيچد و به پايين بيآيد. حالت بستن، و سخت و سبك پيچيدن آن به مانند باند نخستين كه ياد كرديم باشد، پس از اين كارها، نياز است بر آن چيزى به مانند بالشتكى كوچك گذاشته كه سرتاسر استخوان را از نظر فرورفتگى و برجستگى يكسان كند آنگاه با نوارى روى آن به گونه اى برابر از سفتى ببندد، آن را در همه جاى آسيب ديده يكنواخت ببندد و چون اين كار تمام شد روى آن چوبهاى شكسته بندى را بگذارد كه آن را نيز با پارچه اى به گونه اى همگون در همه جاهاى آن خوب ببندد پس از آن با نوارى به بالاى آن بسته بندى شود. اين روش درست بستن استخوان يك اندام شكسته است.
ولى افراد ناآگاه چه بسا نخست سر نوار بسته بندى كننده را از جايگاه سالم مى بندند تا به جاى آسيب ديده و دردآور برسند كه اين بدترين و ناكارآمدترين گونه ى بستن مى باشد. زيرا رگ هاى خونى از دو سوى بدين ترتيب فشرده شده و خون را در جاى دردناك گرد مى آورد و آن انگيزه پديد آمدن آماس و چركين شدن جاى شكستگى و چه بسا آغاز بيمارى خوره و پديد آمدن بافت مرده شود.
بهتر است به گونه اى باشد كه بيمار جز درد از شكستگى، دردى افزونتر نيابد و يا شل نباشد كه بستن آن را احساس ننمايد. چنانچه در هنگام بستن براى او درد شديد پديد آيد، به گونه اى كه رنگ پوست پايين ناحيه بسته شده سبز و پرخون گردد، در اين هنگام نياز است به تندى آن را باز كرد تا شدت درد كاسته شود.
اگر خارش سخت و آزاردهنده در جاى آسيب ديده براى بيمار پيش آمد. بايد آن را باز كند و آب داغ به اندازه اى كه وى را خوش آيد و خارش را فرونشاند، روى آن بريزد سپس اندكى رها كند و پس از فروكردن نوارها و باندها در سركه و گلاب و روغن گل سرخ كه خوب آميخته شده اند، دوباره آن را ببندد.
بهتر است، نخست هر روز باز شود. به ويژه اگر درد و آماسى در جاى آسيب ديده شود. ولى اگر نبود دو روز يك بار بايد باز گردد، مگر آن كه پديده اى فورى همچون درد يا خارشى سخت پيدا شود. اگر چندين روزى بگذرد و آماسى پديد نيايد و تب و گرمى در اندام ديده نشود و چهار و يا پنج روز نيز از آن بگذرد درمان موفقيت آميز بوده و بهترين بسته بندى و جوش خوردن انجام پذيرفته است.
بهتر است، حالت بستن از آغاز به گونه اى نرم بسته شود كه دردى آزاردهنده پديد نيآورد. اگر پنج روز گذشت و از پديد آمدن آماس خبرى نبود. بايد از سختى بستن كمى بكاهد و چنانچه چندين روز گذشت و شكستگى جوش خورد و نياز به رويش يافتن گوشت روى پيدا شد، اندك اندك فشار بستن را بكاهد و بر خوردن خوراكى هاى با ارزش خوراكى بالا كه در گذشته ياد كرديم، بيافزايد.
چوب هاى شكسته بندى بايد بسيار هموار و راست و نرم باشند به گونه اى كه كناره هاى آن هيچ گونه فشارى روى جايى كه هموار نيست نياورد. همچنين فشار را نيز اندك اندك بايد زياد نمايند تا همه جاى استخوان كج شده را فراگيرد.
بهتر است بانداژ نخستين روى دهانه بالايى پارگى قرار گيرد و پارچه اى را به دور آن بپيچند و به سوى بالاى زخم بروند و بانداژ دوم را روى دهانه پايين زخم بسته و آن را به سوى پايين پارگى ببرند ولى دهانه ميانى زخم را باز گذارند، همه باندها را كمى شل و سست بندند و هر روز يا يك روز در ميان آن را باز كنند و روى دهانه پارگى پنبه گذارند تا خونابه هاى آماس رانده و گرمى آن كاسته شود كه در اين هنگام روى دهانه زخم بايد مرهمى براى رويانندن گوشت بگذارند.
در اين گروه از شكستگى ها كه گزندگى و درد بسيار ندارند تا آنجا كه بشود بايد با مالش دادن و دست كشيدن روى آن، اندام آسيب ديده كشيده شود و راست و استوار گردد و آرام بسته شود. ولى در دسته اى ديگر، كه دردى بسيار و جانكاه دارد بسته بندى نشود چون آماس و گوشت مرده در همه استخوان پديد مى آورد. بهتر است، روى آن شكافته شود.
اگر شكستگى استخوان به گونه اى باشد كه جابجايى آن ديده شود بايسته است، جابجايى آن را جا انداخت و چنانچه جابجايى ديده نشد و درد سخت و پخش شونده داشته باشد. بايد آن را با درمان شكستگى هاى شكافته شده (باز) درمان كرد.
کلیه حقوق مادی و معنوی این سایت متعلق به ایوان طب می باشد.
