کفگیرک یا کاربانکل (Carbuncle) یا عفونت پوستی استاف، نوعی بیماری پوستی از نوع آبسه و دمل است که در نزدیکی یک فولیکول مو تشکیل می شود که حاوی چرک است.
«ولا تكرهوا الدماميل فإنها أمان من البرص.» خصال، شيخ صدوق، ج1، ص210. «از جوش بدتان نیاید، زیر ایمنی از برص است.»
دیدگاه طب جدید
کفگیرک در ابتدا در قالب یک برآمدگی قرمز رنگ ظاهر می شود که باعث بیماری پوستی به نام کورک (Furuncle) می شود. زمانی که باکتری، فولیکول مو را در سطح عمیق تری دچار عفونت کند، این جوش ها در زیر پوست به هم می پیوندند و چندین فولیکول مو را آلوده کرده، و تجمع زیادی از جوش ها را ایجاد می کند. اگر این عفونت ها بیشتر و بزرگ تر باشد به آن کفگیرک می گویند و ممکن است چند جای بدن را درگیر کند و ممکن است بترکد. کفگیرک معمولا حساس و دردناک است و محتوایی چرکین به رنگ سفید و یا زرد دارد و پس از بهبودی ممکن است جای آنها بر روی پوست به صورت زخم باقی بماند.کفگیرک روی پوست باعث ایجاد یک یا چند زخم چرک زا می شود.
به کفگیرک، عفونت استافیلوکوکی پوست هم می گویند. قسمت های مرطوب بدن یا مناطقی که ترکیب مو و در معرض عرق کردن و اصطکاک هستند، به این عفونت حساس هستند و شایع ترین نواحی از بدن که جوش کفگیرک به احتمال زیاد بروز می کند در صورت، گردن، قسمت فوقانی پشت، زیر بغل، باسن، و ران ظاهر می شود
دیدگاه طب سنتی، اسلامی
كورك و كفگيرك دو عارضه بسيار مشابه اند به طورى كه گاهى تميز آنها از يكديگر بسيار دشوار است.اختلاف اساسى آنها عبارتند از:
كفگيرك يك التهاب تورّمى است كه عميق تر از كورك است.
سطح بيشترى را اشغال مى كند.
اغلب كمتر از كورك روى پوست برجستگى ايجاد مى كند.
ممكن است اطراف آن را سرخى زيادترى فراگيرد به طورى كه از زيادى منافذ خارج مى شود كه با پوسته هايى نيز همراه است. كفگيرك وضع مزاجى بيمار را ضعيف مى كند و گاهى ممكن است در كسانى كه اصولًا ضعيف باشند عواقب ناگوارى به بار آورد.
معمولاً این دو بیماری در اثر خارج نشدن کامل ادرار بوجود می آید که در افراد به دلیل تحریک از جوانب متعدد خروجی این ادرار متفاوت می شود، مثلاً کسانی که موهای زائد در پشت باسن دارند بیشتر در این ناحیه خارج می شود و افرادی که حرارت در نواحی دیگر حبس شده از مواضع دیگر آنها خروجی پیدا خواهد کرد.
علائم بیماری کفگیرک
جوش ها به صورت برآمدگی های سفت، قرمز رنگ و دردناک و کمتر از دو و نیم سانتی متر است، و بعد از چند روز، برآمدگی ها نرم تر، بزرگ تر و دردناک تر می شوند و چرک در سر جوش بعد از یک روز از تشکیل کفگیرک ایجاد می شود. چرک معمولاً در عرض یک روز پس از تشکیل کفگیرک ظاهر می شود. خستگی و تب و لرز، پوسته پوسته شدن یا ترشحات پوستی.
درد شديد ناشى از فشار توده عفونى به رشته هاى انتهايى اعصاب است و هر قدر فشردگى و مقاومت نسوج بيشتر و فضاى لازم براى انبساط توده عفونى كمتر باشد درد شديدتر است. علاوه بر درد ممكن است تب و ناراحتى عمومى نيز موجود باشد و مخصوصا در كفگيرك درد و تب و كسالت بمراتب بيش از كورك است. توده عفونى بصورت دايره يا مخروطى است كه بتدريج وسعت مى يابد و بعد از دوره سختى اوليه كم كم حالت مواج و نرمى پيدا مى كند و سرانجام بعد از چند روز تا يك دو هفته سر باز مى كند و توده فشرده نسج مرده همراه با چرك خارج مى شود با اين وجود در بعضى موارد كورك قبل از چركین شدن تحليل مى رود. كفگيرك به مراتب بزرگتر از كورك و داراى هسته هاى متعدد و ناراحتى بيشتر است.
علائم حاد بیماری
روی صورت ایجاد شوند و یا بر بینایی تاثیر منفی بگذارند. خارش قبل از ایجاد توده، پوست اطراف جوش، قرمزرنگ، دردناک و متورم می شود و جوش ها در یک ناحیه ظاهر می شوند، درد در بدن، ایجاد تب، گره های لنفاوی متورم می شوند. 14 روز از بروز آن گذشته و بهبود نیافته، مدام در دیگر نواحی تکرار می شود، اندازه آن از دو اینچ بزرگتر است، و به ستون فقرات نزدیک است.
عواملی که باعث تشدید بیماری می شود
بهداشت نامناسب، دیابت، سیستم ایمنی ضعیف، درماتیت، بیماری کلیوی، بیماری کبد، اصلاح و سایر کارهایی که به پوست آسیب می رساند، تغذيه نامناسب، مصرف داروهايی که سیستم ایمنی بدن انسان را ضعیف می کنند، برخی بیماری هایی که موجب تضعیف سیستم ایمنی بدن انسان شوند. بیماری های پوستی: پسوریازیس، اگزما، و آکنه، احتمال ابتلا به کورک را افزایش می دهند. سن بالا حساسیت مداوم به لباس؛ بیرون کشیدن موی بدن.
عوارض كورك و كفگيرك
خطرناكترين عارضه آماس سياهرگى وابسته به گير كردن لخته خون سينوس غارى است كه بيشتر در اثر دستكارى كورك هاى لب بالا مخصوصا قسمت مركزى آن به وجود مى آيد و خطر مرگ دارد. انتقال عفونت به ساير نقاط بدن نيز مى تواند عوارض خطرى چون آبسه و امثال آن ايجاد نمايد.
تفاوت کورک و کفگیرک
کورک ها آبسه های پوستی هستند که یک فولیکول مو و بافت اطراف را تحت تاثیر قرار می دهند. ممکن است بدون هیچ دخالتی بهبود یابند. برخی اوقات، آنها ترکیده و بدون ایجاد زخم طی دو تا سه روز بهبود می یابند، کورک ها بین نوجوانان و بزرگسالان جوان شایع‌تر هستند و مردها را بیشتر از زنان تحت تاثیر قرار می دهند.
کفگیرک ها گروهی از کورک ها هستند که زیر پوست به یکدیگر می پیوندند. آنها لایه های عمیق‌تر را تحت تاثیر قرار داده و می توانند به شکل گیری زخم منجر شوند. و چرک را روی پوست تخلیه می کنند و شیوع کمتری دارند.
اندازه کفگیرک بزرگ تر از یک کورک است و تا 4 اینچ (10 سانتیمتر) نیز می رسد. مدت زمان شکل گیری و بهبودی آنها بیشتر از کورک هاست. مردان را بیشتر از زنان تحت تاثیر قرار می دهد و به ویژه مردان مسن با وضعیت سلامت یا سیستم ایمنی ضعیف در معرض خطر بیشتری قرار دارند.
درمان کفگیرک
درمان كفگيرك با معالجه كورك شباهت بسيارى دارد با اين تفاوت كه در اين جا بايد مراقبت بيشترى به عمل آيد. استفاده از وجود متخصّص درمان طبيعى به مراتب بهتر خواهد بود.
روش درمان چنين است:
امساك در غذا به مدّت چهار تا هفت روز كه در اين مدّت بهتر است مایعات بسیار کم مصرف شود تا فضولات، با حرارت بیشتر بتواند خروجی بیشتری باز کنند و آب و مایعات باعث سرد شدن آنها نشود. علاوه بر آن سبزی هایی مثل تره و کاسنی کمک بهتری در باز شدن این خروجی ها دارند که اگر مداوم مصرف شود بهتر است، و می توانند به همراه سرکه و شیره یا سرکه انگبین هم مصرف کنند.
فصد و حجامت در دفع این فضولات بسیار کمک می کند که نسبت به سن و طبیعت افراد متفاوت است و نیاز به مشاوره حضوری می باشد.
تنقيه شبانه با آب گرم در اوايل درمان و برطرف ساختن يبوست توصيه مى شود.
حمّام داغ سولفات منيزى هفته اى يك بار در تمام مدّتى كه كورك وجود دارد بسيار مفيد است، مشت مال خشك صبحگاهى و حمّام نشسته با اسفنج سرد و نيز تمرين بدنى و تنفّسى توصيه مى شود.
کفگیرک کلیه هم در مواردی مشاهده شده است، چون دفع ادرار از کلیه ها می باشد می تواند به سطح پوست یا نواحی مجاور سرایت کند.
دمل و جوش را نباید دست زد. و اصطکاک ایجاد کرد.
برای این که کفگیرک سریعتر، سر باز کند و خالی شود کافی است روزی چند بار پارچه ای تمیز، گرم و مرطوب را به مدت 15 دقیقه روی کفگیرک قرار دهید. بعد از هربار استفاده باید پارچه را ضد عفونی کرده و در دمای بالا خشک نمایید.
روغن اکالیپتوس خواص ضد باکتریایی دارد و در برابر باکتری های مقاوم به آنتی بیوتیک موثر است. و باعث تسریع در بهبودی می شود. چند قطره روغن اکالیپتوس را با یک قطره روغن نارگیل یا روغن زیتون مخلوط کنید و یک گلوله پنبه‌ای را در آن فرو ببرید و روی مناطق آسیب دیده بگذارید.
روغن درخت چای یک ضد عفونی طبیعی است و دارای خواص ضد باکتری قوی است و به عنوان یک ماده ضد التهاب برای کاهش درد عمل می کند. چند قطره روغن درخت چای را با یک قاشق چای خوری روغن نارگیل یا زیتون مخلوط کنید، دو تا سه بار در روز استفاده کنید.
استفاده از پیاز برای بهبودی سریع پوست. پیاز دارای چند لایه ضدعفونی کننده است، پیاز تمیز را برش دهید و آن را در منطقه آسیب دیده قرار دهید. روی آن را با یک پارچه تمیز بپوشانید. هر 3 ساعت آن را با یک تکه تازه جایگزین کنید.
روغن کرچک، اثربخشی آن به دلیل وجود ترکیب «اسید ریکینولئیک» است.که به دلیل خاصیت ضد باکتریایی خود مانند یک ضد التهاب قوی عمل می‌کند. مقدار کمی از آن را به طور مستقیم حداقل سه بار در روز روی جوش برنید تا به طور کامل برطرف شود.
زردچوبه، دارای خواص ضد باکتری، ضد عفونی کننده و ضد التهابی است و باعث جلوگیری از عفونت بیشتر می شود. یک قاشق چای خوری پودر زردچوبه خشک را با چند قاشق غذاخوری روغن کرچک مخلوط کنید تا خمیری حاصل می‌شود. خمیر ا در ناحیه آسیب دیده بمالید و آن را با یک باند استریل بپوشانید و هر چند ساعت باند را تعویض کنید.
چریش (neem) که به عنوان یاس هندی شناخته می شود، دارای خواص ضد عفونی کننده، ضد باکتری و ضد میکروبی است که به درمان عفونت های پوستی مانند جوش و کفگیرک کمک می کند. پودر برگ چریش را با پودر زردچوبه مخلوط کنید و در ناحیه آسیب دیده بگذارید و حداقل 30 دقیقه قبل از شستن آن را بردارید. این کار را چند بار در روز انجام دهید.
روغن چریش را به گوش پاک کن آغشته کنید و به صورت مستقیم روی کفگیرک قرار دهید و برای ده دقیقه در محل بگذارید سپس آن را بشویید. این کار را 2بار در روز تکرار کنید.
کمپرس چای سیاه برای تسکین درد، «تانن» های موجود در چای سیاه دارای خواص ضد التهابی هستند که می توانند به کاهش درد و ریشه کن کردن عفونت کمک کنند. یک کیسه چای سیاه را در آب گرم به مدت 10 دقیقه خیس کنید. آن را از آب خارج کنید و اجازه دهید خشک شود. سپس به مدت 10 دقیقه،کیسه چای را در ناحیه آسیب دیده بگذارید. این کار را چند بار در روز تکرار کنید.
افزایش اثر گرمایشی در پوست باعث از بین رفتن جوش و نابودی باکتری های کفگیرک می‌شود که خود یکی از عوامل درمان انواع بیماری‌های پوستی است. نمک نیز در درمان جوش‌ها موثر است. به عنوان جاذب، کمک می کند تا سموم و ناخالصی ها از پوست خارج شوند. یک چهارم فنجان نمک را در 2 فنجان آب گرم حل کنید و در ناحیه آسیب دیده قرار دهید. بعد از 10 الی15دقیقه بردارید. این کار را چند بار در روز تکرار کنید تا زمانی که جوش کاملاً تخلیه شود.
گیاه سدر تقویت‌کننده عمومی و مقوی معده است. برای تسکین دندان درد به صورت دندان شویه بکار می‌رود. دم‌کرده‌ی آن برای شستشوی چشم، میوه‌ی آن برای درمان برونشیت، سرفه، سل و جوشانده برگ آن برای درمان سرماخوردگی و افزایش فشار خون استفاده می‌شود. از برگ سدر برای شست و شوی موی سر و بدن استفاده می‌شود. همچنین به عنوان ضد عفونی کننده و ضد قارچ، مصرف موضعی دارد. از میوه آن به عنوان خشک کننده و قابض برای رفع ناراحتی‌های ناشی از صفرا، برگ‌های له شده آن را برای رفع ناراحتی پوست، خارش، جرب (کچلی) و جوش و کورک روی پوست می‌اندازند.
سرکه سيب به عنوان ضد خارش.
روغن کوشنه يا روغن قُسط.
نیشکر حاوی کلسیم است. شیره ساقه نیشکر، خنک کننده، نرم کننده سینه و مقوی معده است و برای درمان جراحت ها، جوش و کورک روی موضع قرار دهید.
پس از گرفتن شیره نیشکر، نی های باقیمانده را سوزانده با روغن مخلوط می کنند و برای درمان زخم سر کودکان از آن استفاده می کنند. برای رفع خارش پوست نیز مفید است.
پنبه را با سرکه سیب آغشته کرده به محل خارش بمالید و بگذارید در مجاورت هوا خشک شود و این کار را هر روز صبح انجام دهید و عصر نیز مالیدن روغن قُسط مفید می باشد.
حجامت ساکرال برای جوش هایی که در ناحیه ران ها ایجاد شده است مفید است.
فصد صافن اثر خوبی دارد چون تخلیه فضولات کلیه و مثانه خواهد کرد.
كورك و كفگيرك به زبانی دیگر:
اصول تشخيص:
تورم شديد پياز مو بصورت يك آبسه كوچك فوق العاده دردناك.
وجود زمينه مساعد بصورت بيماريهاى ناتوان كننده در بعضى موارد.
ملاحظات عمومى:
كورك يك عفونت عمقى جلدى است كه پياز مو و نسوج اطرفا آن را فرا مى گيرد.
محل بروز عارضه بيشتر قسمت هاى مودار بدن و مخصوصا مواضعى است كه در معرض تحريك، فشار، سايس و رطوبت است.
روغن هاى نفتى مثل وازلين كه دهانه پيازهاى مو را مسدود مى كنند نيز از عوامل مساعد كننده بشمار مى روند.
چون عفونت موضعا قابل انتقال است. در بسيارى موارد كورك بصورت متعدد مشاهده مى شود.
زمينه مساعد كننده در اكثر موارد قابل كشف نيست ليكن در بعضى بيماران ديابت يا ساير بيماريهاى ضعف آور و ناتوان كننده وجود دارد. در اشخاصى كه بصورت گروهى زندگى مى كنند ممكن است بصورت همه گير كورك مشاهده شود.
كفگيرك از اجتماع چندين كورك مجاور يكديگر با ارتباط پيازهاى موى آنها بصورت يك توده وسيع و عميق عفونى با چشمه هاى مترشح چركى متعدد تشكيل مى شود.
كورك و كفگيرك دو عارضه بسيار مشابه اند به طورى كه گاهى تميز آنها از يكديگر بسيار دشوار است.
كورك تورّم التهابى دردناك پوست است كه در اطراف پياز مو ايجاد مى شود و ممكن است تعداد آن يك يا چند عدد باشد كه در يك يا چند نقطه بدن همزمان يا به دنبال يكديگر و در واقع مختلف به وجود آيند و لازم نيست تورّم محدود به يك پياز مو باشد.
امكان دارد هنگام رسيدن كورك و ريزش چرك آن به اطراف ساير غدد مجاور را نيز مبتلا سازد. علّت كورك كثافت خون به سبب سوء تغذيه و بخصوص مصرف غذاهاى نشاسته اى و قندى عارى از موادّ معدنى و املاح است.
كورك عفونت ميكروبى پياز مو است كه عامل آن استافيلوكوك طلائيست.
استافيلوكوك موجود زنده اى است ذره بينى فوق العاده شايع كه معمولًا در بينى يا زخمهاى عفونى گل مژه، كورك يا جوش ديده مى شود. اين ميكروب كه بسيار مسريست به سهولت از يك شخص به شخص ديگرى منتقل مى گردد.
اگر استافيلوكوك طلايى روى يكى از نقاط مودار بدن قرار گيرد پياز مو در اثر مواد حاصل از ترشح ميكروب و نيز عرق و روغنهاى چرب مسدور گشته و مى ميرد در چنين مواردى است كه ميكروب به سرعت تكثير يافته و تشكيل ناحيه چركينى را مى دهد و همين تفاوت بين دمل و كورك است. دمل (آبسه) معمولًا در نقاط بى مو و كورك فقط در نواحى مودار بوجود مى آيند. فشارى كه تورم ناشى از كورك بر اعصاب ناحيه وارد مى سازد سبب دردناك شدن شديد آن مى گردد. در بعضى موارد دفاع بدن بر عفونت غلبه كرده و باعث از بين رفتن كورك پستانها مى شود و بايد به وسيله نيشتر زدن البته توسط طبيب چرك را خارج نمود.
بعضى از كورك ها به صورت دملهاى خيلى بزرگى در مى آيند. در اين موارد ايجاد شكاف بر انجام عمل جراحى ارجحيت دارد. كورك همچنين ممكن است به صورت كفگيرك درآيد كه بطور وسيع در تمام بافتها توسعه مى يابد از ميان مجارى «سفيد» رگهاى خونى و اعصاب عبور مى كند.
به علت اين كه گاهى اوقات دانه هاى كوركى در اثر بيمارى قند ظاهر مى شود بايد از نظر ميزان قند موجود در ادرار كه يكى از علايم ديابت است مطمئن گردد و به سلامت کلیه ها بیشتر اهمیت بدهیم.
