سازگاری نجوم با بلاغت قرآن

برخی معتقدند وجود مباحث نجومی در قرآن با بلاغت ناسازگار است.

وجود مباحث علوم تجربی و به طور ویژه مباحث نجومی در قرآن مورد انکار برخی از نویسندگان قرار گرفته است که می توان شاطبی و ذهبی را از مهمترین آنها دانست.

از مستندات اصلی آنان، مشکل بلاغی است که در صورت التزام به وجود مباحث نجومی در قرآن به وجود می آید. به اختصار می توان به این شبهه این گونه پاسخ داد:

لزومی ندارد که «تمام» انسان ها، «همه» قرآن را در «تمام» سطوح آن درک کنند.

مسلمانان عصر نزول فهم حداقلی از تمام معارف داشته اند که برای آنان حجت بوده و برای هدایت آنها کافی بوده است.

از لوازم پذیرش این شبهه، بیهودگی تدبر در آیات است؛ زیرا بر این اساس ما چیزی بیش از آنچه گذشتگان فهمیده اند نمی فهمیم.

روایاتی که فهم دقیق سوره توحید را در اختیار ژرف اندیشانی می داند که در زمان های آینده خواهند آمد، نیز به معارفی اشاره دارد که مردم عصر نزول آن را درک نمی کردند.

با توجه به جاودانه بودن قرآن کریم اقتضای حال بر این است که برای دورانی که زبان علم، رواج دارد بتواند با مردم آن عصر نیز تخاطب داشته باشد.

روايت «إِنَّا مَعَاشِرَ الْأَنْبِيَاءِ أَمِرْنَا أَنْ نُكَلَّمَ النَّاسَ عَلَى قَدْرِ عُقُولِهِم»؛ «ما گروه پیامبران مأمور شده ایم تا به اندازه عقل مردم با آنان سخن بگوییم دارای دو جنبه است، زیرا تنها مردم عصر نزول مخاطبان قرآن – و مراد از «ناس» در این روایت – نیستند، بلکه ما نیز مخاطب هستیم و این موضوع باید درباره ما نیز رعایت شود؛ زیرا مخاطب قرار دادن بزرگسال با زبان کودکانه، خلاف مقتضای حال اوست.

آیات و روایاتی که فهم قرآن را دارای مراتب می داند و نیز، فهم مراتب بالای آن را ویژه خردمندان (اولوالالباب) و اندیشمندان می داند، شاهدی بر ابطال این شبهه است.

هدایت بودن قرآن هیچ گونه ناسازگاری با علمی بودن آن ندارد؛ چرا که قرآن در بردارنده برخی از گزاره های علمی است که از آنها برای هدایت استفاده کرده است.

گستره تعبیرها و مباحث نجومی که در قرآن آمده است به گونه ای است که راه را بر هرگونه انکار می بندد. این مباحث در برخی موارد چنان شگفت انگیز است که دانشمندان را به پذیرش اعجاز نجومی درباره این آیات قانع کرده است.