اسپند (منبع گروه واژه گزینی جواد میر شکاری) اسفند نوعی سُداب وحشی است.
اسفند، اسپند معمولی گیاهی است چند ساله یا پایا از تیره قره داغیان (Nitrariaceae) به آن سپند، سداب سوری، سداب آفریقایی یا هارمل هم گفته اند ارتفاع آن تا 50 س م می رسد داری برگ های فراوان و سبز با تقسیمات سه تایی نامنظم و دراز و باریک . اسپند اصالتاً بومی آسیاست و در خاورمیانه و در قسمت هایی از آسیای جنوبی به خصوص هند و پاکستان رشد می کند. این گیاه اولین بار در سال 1928 در ایالت متحده و ایالات نیومکزیکو توسط کشاوزی که قصد داشت از این دانه های رنگ قرمز ایرانی، استخراج کند کاشته شد از آن به بعد این گیاه به صورت انبوه و گسترش یابنده در آریزونا، کالیفرنیا، مونتانا، نوادا، اُرگون، تگزاس و واشینگتن رویش یافت.
گل های نسبتاً بزرگ این گیاه پنج کاسبرگ تقریباً سفیدرنگ و پنج گلبرگ بلند به رنگ سفید مایل به سفید دارند میوه گیاه پوشینه، کروی، دارای سه لب و به قطر تا 8 میلی لیتر می بدشد که حاوی دانه های قهوه ای مایل به سیاه فراوانی است. قسمت مورد استفاده گیاه این دانه هاست.
آرایه شناسی
فرمانرو: گیاهان.
طبقه بندی نشده: گیاهان گلدار.
طبقه بندی بشده: دو لپه ای های نو.
راسته: افراسانان.
تیره: قره داغیان.
سرده: اسپند.
Species: اسپند.
نام علمی: Peganum harmala.
ترکیبات شیمیایی:
گیاه اسپند دربردارنده مواد ضد میکروبی از نوع فلاونوئیدها و آلکالوئیدها می باشد که این مواد در بخش های مختلف آن دانه، کالوس و نهال زیاد یافت می شود از جمله آلکالوئیدهای مهم آن می توان به هارمین 44%، هارمین 25% هارمالول و پگانین و آلکالوئیدهای کینازولین اشاره کرد.
سابقه تاریخی استفاده از اسپند
در ترکیه کپسول های خشک شده اسپند را برای محافظت از چشم بد در خانه ها و داخل ماشین آویزان می کنند. در مراکش برای محافظت در برابر جن به شدت رواج دارد.
درسوریه، عراق، عربستان سعودی، اردن و بسیاری از کشورهای دیگر مانند ایران دانه های خشک اسپند را برای محافظت از چشم و نظر غریبه ها در آتش می ریزند و با خواندن دعایی خاص که در هر فرهنگ متفاوت است دود آن را به سمت خود و اطرافیان و اطراف محل فوت می کنند. این آئین توسط پیروان مذاهب مختلف از جمله اسلام، زرتشت، مسیحیت، یهودیت و هندوئیسم اجرا می شود. در بعضی از نسخه های دعاهایی که در حین این مراسم خوانده می شود نام یک پادشاه باستان زرتشتی به نام نقشابند برده می شود که گفته می شود اولین بار این دعا را از پنج فرشته نگهبان به نام یزدها دریافت کرده است. رسم سوزاندن اسپند در آتش برای دود تطهیر دهنده اش تا قسمت هندی کشمیر هم نفوذ کرده است و در آنجا در مراسم عروسی برای دور کردن تاریکی از زندگی جدید عروس و داماد آن را می سوزاندند.
مردم یونان از اسپند به عنوان قاعده آور، کرم کش، مسکن و خواب آور استفاده می کنند.
در هند برای سفلیس.
در آفریقا برای تب و درمان آسم، کولیک، سنگ های صفراوی، سکسکه، زردی، مالاریا، دردهای عصبی، پارکینسون، افتادگی رحم، رماتیسم و بیماری های ادراری تناسلی استفاده می شود.
خواص داوریی
آنزیم مونوآمین اکسیداز در بدن وظیفه شکستن بسیاری از مولکول های طبیعی مصرفی انسان را دارد. یک دسته مهم از این مولکول های طبیعی ایندول آلکالوئیدها هستند. آلکولوئیدهای بتاکاربولین درون اسفند با مهار کردن آنزیم مونوآمین اکسیداز باعث می شوند تا دی ام تی در مصرف خوراکی نیز اثر خود را نمایان کند. اسپند همچنین باعث طولانی تر شدن و شدیدتر شدن تأثیرات باقی آلکالوئیدهای فعال مانند سیلوسایبین و ال اس دی نیز می شود.
در طب سنتی از عصاره های گیاهی اسپند جهت افزایش ترشح شیر، دفع ترشح شیر، دفع کرم های روده، درمان رماتیسم، افزایش قدرت جنسی و نیز به عنوان یک مسکن جهت رفع درد معده به کار می رفت.
در تحقیقات ازمایشگاهی که از عصاره اسپند جهت از بین بردن میکروب ها استفاده شده است، عصاره های حاصل از کالوس خواص ضد میکروبی در برای میکروب هایی نظیر استافیلوکوکوس اورئوس، اشریشیاکولی و کاندیدا آلبیکانس را نشان داده است.
به تازگی آلکالوئیدهای بتاکاربولین موجود در گیاه و دانه های اسپند به دلیل خاصیت ضد تومور (ضد سرطان) باشد کافی است اما همراه کردن یک هورمون اکینی نظیر 4 ـ D و 2 و NAA با هورمون KIN باعث افزایش تولید کالوس می گردد تاکنون هیچ تحقیقی بر روی سیستم باز زایی نوساقه و ریشه در گیاه اسپند صورت نگرفته است.
در این تحقیق به منظور باز زایی گیاه اسپند جهت بررسی ارتباط بین مراحل مختلف تمایز و تولید آلکالوئیدها از جدا گشت های مختلف نهال اسپند و نیز محیط کشت های حاوی هورمون KIN و BA و ویتامین تشخیص داده شد علاوه بر آن نظر وجود آلکالوئیدها، کالوس های تیره و آبدار نسبت به کالوس های سبز و شفاف بیشترین آلکالوئیدها را دارا بودند. همچنین نوساقه ها و کالوس مولد ریشه نیز دارای آلکالوئیدهای رمالا بودند دانه اسفند دارای آلکالوئیدهایی به نام (هارمالین، هارمین، هارمالول) است.
طبیعت این گیاه گرم و خشک است.
اسپند برای بهبود شیردهی: وجود گالاکتوگوگو در دانه های این گیاه باعث افزایش ترشح شیر در مادران شیر ده می شود (تحقیقات پارسی طب)
اسپند برای درمان لانژیت (التهاب حنجره): این گیاه برای درمان لانژیت به کار برده می شود و عصاره آن به عنوان دهانشویه استفاده می شود. وقتی سرماخوردگی دامن ما را می گیرد گرفتگی حنجره و صدا شروع می شود که بسیار آزاردهنده است به این گرفتگی صدا لانژیت می گویند عصاره اسپند را با کمی آب رقیق کرده و ته گلو قرقره می کنیم. (سپهر جمشیدی)
اسپند برای رفع شپش سر: برای استفاده از این روش همان یک قاشق اسپند خشک را آسیاب کرده و با یک لیوان آب جوش مخلوط کرده و اجازه دهید 15 دقیقه دم بکشد اگر موهای فرزندتان بلند است و می خواهید مقدار آن را 2 تا 3 برابر افزایش دهید برای اثربخشی بهتر است با یک کیسه پلاستیکی پوشش دهید و کل موها را آغشته کرده و اجازه دهید 15 دقیقه روی موها باقی بماند سپس موها را با آب گرم آبکشی نماید. برای اینکه اثربخشی بیشتری داشته باشد این کار را یک هفته تکرار کنید برای از بین بردن تخم شپش (رشک) باید از شانه دندانه ریز استفاده کرد تا تخم از موها کنده شود. (سایت بیتوته)
این گیاه می تواند برای درمان التهاب به کار رود می توان دانه های آن را جوشانده و به عنوان محلول استفاده کرد. (تحقیقات طب پارسی)
اسپند برای رفع مشکلات تنفسی و ناراحتی های سینه: اسپند جلا دهنده سینه و شش از رطوبت است. 7 روز نصف قاشق چای خوری اسفند بعد از غذا قورت داده شود.
جهت رفع ناراحتی سینه و تنگی نفس می توانند اسفند را همراه با تخم کتان به نسبت مساوی خوب آسیاب کنید و با عسل مخلوط کنید سپس به اندازه 2 حبه میل کنید.
به درمان آسم کمک می کند و در درمان بیماری های ریوی همچون نزله ریوی و بلغم بسیار مؤثر است. (تحقیقات پارسی طب)
اسپند برای دفع آفات گیاهی: محصولات بذر اسپند نیز می توانند در رهایی از شر آفات مضر مفید باشند. هرمالین قطعاً آلکالوئیدها است که در داخل این گیاه وجود دارد. (تحقیقات طب پارسی)
اسپند و درمان اگزما: در التیام بیماری های پوستی جوشانده ریشه اسپند اثر بسیار زیادی دارد و عفونت های پوستی خصوصاً اگزما را درمان می کند و از بروز حساسیت های پوستی جلوگیری می کند. (علی شریفی)
جلوگیری از پروستات: آقایانی که در خطر ابتلا به سرطان پروستات هستند می توانند روزانه با خوردن 5 تا 10 دانه اسپند همراه با مویز از این بیماری در امان باشند. همچنین در کم کاری کلیه نیز مؤثر است. (محمدکاظم رشیدی تابناک همدان)
اسپند برای رفع شپش سر: این گیاه در کشتن شپش سر مؤثر است. پوست سر را با خمیری از ریشه اسپند و روغن خردل مالش دهید که باعث می شود از شر شپش سر خلاص شوید. (تحقیقات طب پارسی)
فواید دود اسپند برای سرماخوردگی: یکی از فواید مهم دود اسپند خاصیت میکروب کشی و ضدعفونی کردن محیط است. اگر سرماخوردگی آب ریزش بینی، زکام، آسم یا مشکلات ریوی دارید یا بدنتان دچار ویروس های عفونی شده است اسپند دود کنید. اسپند یک قارچ کش و میکروب کشی قوی است. ترکیب این ماده در کنار پشکل ماچلاغ برای سرماخوردگی حتی عفونت های قارچی زنانه معجزه می کند. در بیشتر کشورهای آسیایی از دانه های اسپند به عنوان یک ماده ضد انگل و کرم کش استفاده می شود. (علیرضا فردوسی، گوهر فردوسی ایران ـ خواص اسپند و پاکسازی سنگ ها)
خواص اسفند در لاغری شکم: با توجه به طبیعت گرم اسفند این ماده می تواند در زمینه لاغری بسیار سودمند بوده و اثرات اعجاب انگیزی به همراه دارد یکی از راه های کم کردن دور شکم استفاده از گیاه اسفند می باشد. اسفند 7 مرض را درمان می کند. گرم و خشک است و لذا وزن را کم می کند و خوردن 40 روز آن باعث روشن شدن حکمت در دل می گردد. حداقل خوراک آن 3 دانه و حداکثر یک قاشق غذاخوری است. اسفند مغز را گرم می کند و باعث شادابی مغز زاینده میکرب هاست مخصوصاً در صبح خوراک اسفند سودازا و بلغم زا است جون سودزا و بلغم زا است از این جهت شجاعت آفرین ادست و تقریباً همه بلغم اضافه دارند. طریقه مصرف: 40 شب هر شب یک قاشق مرباخوری.
اسپند برای درمان تب: اسپند یکی از گیاهانی است که برای دمان تب نامنظم بکار می رود همچنین برای درمان مالاریا مدام مفید است. اما در موارد حاد زیاد مؤثر نیست. دانه های این گیاه به عصاره، القا یا شکل پودر داده می شود. (شرکت تحقیقات طب پارسی)
اسپند برای دفع هجوم کرم های نواری: دانه های اسپند برای برطرف کردن هجوم کرم های نواری مفید است. دانه های پودر برای بیرون راندن کرم ها داده می شود. (تحقیقاتی پارسی طب)
اسپند برای درمان بی خوابی: دانه های اسپند خواب آور معرق است و خواص مسکنی اسپند برای درمان بی خوابی مفید است. (تحقیقات پارسی طب)
اسپند برای رفع کاهش مسائل قاعدگی و رحم زنان: برای قاعدگی های نامنظم مفید است عصاره دانه ها از 15 تا 50 میلی لیتر داده می شود (تحقیقات پارسی طی) دانه اسپند و گل آن آلکالوئیدهای گروه بتاکربولیین و تانن دارند وجود این مواد باعث تسکین دردهای قاعدگی خانم ها می شود. اگر پریودی نامنظم دارند طبع گرم اسپند می تواند کمک کند. برای این منظور می توانید به صورت مصرف خوراکی و روزانه از دانه آسیاب شده اسپند استفاده کنید (علی رضا فردوسی خواص اسپند در پاکسازی سنگ ها گوهر فردوس ایران).
اسپند و درمان شب ادراری: خوردن دانه های خشک اسپند همراه با کمی خاکشیر تقطیر ادرار را درمان می کند. خوردن دانه اسپند و تخم رازیانه بی اختیاری ادرار و دفع شبانه را درمان می کند. (علی شریفی) در درمان باید از ماست و ترشی و کشک پرهیز شود.
اسپند و درمان سیاتیک: افرادی که مبتلا به سیاتیک هستند به مدت 15 شب مقدار 5 گرم اسفند را بخورند که بسیار مفید است. (تحقیقات طب پارسی)
اسفند برای ترک اعتیاد: به صورت علمی ثابت شده است که معتادان مواد مخدر 12 عدد اسپند را در تابه ای تفت دهند و با عسل میل کنند که تأثیرشگرفی در بیزاری از مواد مخدر دارد و به ترک آنها کمک می کند. (محمدکاظم رشیدی تابناک همدان). مقداری دانه اسفند را بو داده کنید بعد آن را خوب آسیاب کنید و با عسل مخلوط کنید و روزی سه حبه میل کنید. (شفقنا ـ افغانستان)
درمان بواسیر و اسپند: شیاف گرد دانه اسفند با روغن ایرسا دهانه عروق و خون بواسیر را باز می کند. (شفقنا ـ افغانستان)
اسپند ملین و تصفیه کننده خون: دانه های اسپند باعث تصفیه خون و رفع مشکلات گوارشی می شود. (تحقیقات پارسی طب)
ضد انگل ـ ضدعفونی کننده ـ خلط آور و ضد سرفه): اگر g 30 از آن را آسیاب کنید و با g 120 آب بجوشانید و آن را صاف کنید و با g 90 عسل و g 60 روغن کنجد بخورید حالت بهم خوردگی شدیدی رخ می دهد که سینه را از هرچه ماده لزج هست پاک می کند و برای تنگی نفس و سرفه های شدید رطوبتی بسیار بی نظیر است. (شفقنا ـ افغانستان)
برای درمان تنگی نفس و رفع سرفه های شدید رطوبتی 30 گرم اسفند را آسیاب کنید و با 120 گرم آبی بجوشانید و آن را صاف کنید و با 90 گرم عسل و 60 گرم روغن کنجد بخورید. اگر این مواد را بخورید حالت تهوع شدید پیدا کرده و سینه را از هر چه ماده لزج هست پاک می کند و برای تنگی نفس بی نظیر است. (تحقیقات پارسی طب)
اسپند برای رفع بی حسی: برای درمان بی حسی و یا نقصان حس و حرکت اعضاء و رعشه مقداری اسپند آسیاب شده را به همراه مقدار کمی آب یا همراه روغن حیوانی بخورید. (تحقیقات پارسی طب)
میکروب کشی هوا با اسپند: دود اسپند خواص میکروب کشی بسیار مناسبی دارد که بهتر است در مکان هایی که ازدحام جمعیت زیاد و در فضا احتمال عفونت وجود دارد اسپند دود شود.
اسپند برای آب ریزش بینی: از مهم ترین خواص دیگر اسپند این است که به دلیل ضدعفونی کنندگی قوی در درمان زکام و آب ریزش بنیی مؤثر است. در این روش مقداری اسپند را به تنهایی به همراه حبه ای قند دود داده و سرتان را روی دود ناشی از آن قرار دهید و نفس عمیق بکشید. بعد از چندین بار تکرار مشکل شما حل می شود. (تحقیقات پارسی طب)
درمان فلج، رعشه، سستی و پریدن ناگهانی اعضاء بدن: مصرف اسفند همراه با آب و یا آسیاب شده آن همراه با روغن حیوانی جهت رفع بی حسی و نقصان حس حرکت اعضاء و رعشه بسیار مفید می باشد. (سایت شفقنا افغانستان). روغن اسپند طبیعی گرم و خشک دارد و برای رفع فلج و لقوه، رعشه، سستی، صرع و پریدن ناگهانی اعضاء بدن چه از طریق خوردن و چه استفاده از ضماد آن مؤثر است. (تحقیقات طب پارسی)
اسپند برای درمان حساسیت و خارش: رفع خارش و حساسیت که باید فرد با توجه به طبع و مزاجش طریقه ی استفاده از اسپند را برای این منظور از متخصصین طب سنتی دریافت کند. (تحقیقات پارسی طب)
بخور اسپند را امتحان کنید. بخور اسپند در محیط خانه می تواند مشکلات عفونی بدن را رفع کند چه عفونت داخلی و ویروسی باشند و چه خارجی به طوری که در سطح پوست ظاهر شوند و ناراحتی و خارش پوستی ایجاد کنند.
اسپند برای رفع و درمان شب ادراری: کودکانی که به علت سستی کمر و ضعف مثانه شب ها رختخواب خود را خیس می کنند و شب ادراری دارند بهتر است هر شب مخلوطی از تخم رازیانه و اسفند از هر یک، یک قاشق چایخوری بخورند و در ضمن یک یا دو عدد زرده تخم مرغ و کمی عسل خالص خوب میل کنند. (شفقنا افغانستان)
اسپند برای درمان سنگینی گوش، کری گوش و صدای گوش: اسفند را با آب ترب و روغن زیتون بجوشانید و 3 قطره در گوش بریزید. (شفقنا افغانستان)
لاغری شکم با اسپند: ابتدا مزاج شناسی شود توسط طبیب که این نسخه مضر نباشد و بعد برای لاغری 40 شب هر شب یک قاشق مرباخوری از آن را با مقدار کمی آب بخورید و بعد از 40 روز سایز شکم خود را گرفته و مقایسه کنید. (تحقیقات پارسی طب)
اسپند برای تسکین دندان درد: بخور دانه های اسپند برای تسکین درد دندان بسیار مفید است. (شفقنا افغانستان) چرا که طبق کتب طب سنتی بخور دانه های اسپند درد دندان را درمان می کند.
درمان التهاب های مفصلی با اسپند: یکی از درمان های طبیعی که می توان برای بهبود التهاب های مفصلی استفاده کرد اسپند است برای این منظور دانه های شسته شده را باید جوشانده و دمنوش بدست آمده را مصرف کرد. (سپهر جمشیدی محلی فود)
اسپند ضد نفخ: یکی از روش های فوری و مؤثر درمان نفخ در طب سنتی استفاده از اسپند است. قورت دادن یک قاشق غذاخوری شب ها به همراه کمی آب بهترین و ساده ترین روش رفع نفخ است. (تحقیقات پارسی طب)
اسپند برای تکرر ادرار رفع و درمان: 5/1 گرم اسپند را صبح ناشتا به همراه خاکشیر با کمی آب بدون کوبیده شدن بخورید البته در زمان معالجه نباید ماست و کشک و ترشی جات مصرف کرد. (تحقیقات پارسی طب)
اسپند برای تسکین درد کمر: تنقیه با روغن اسپند سبب تسکین درد کمر و سیاتیک می شود. همچنین برای سردی کلیه و رحم بسیار مفید است. (تحقیقات پارسی طب)
اسپند و درمان چشم زخم: برای درک برخی از حقایق و واقعیات، علم و عقل بشری ناتوان است. چشم زخم یکی از این پدیده هاست که دست کم تا به امروز عقل و علم بشری نتوانسته آن را اثبات کند. همچنان که دلیلی بر رد و نفی آن نیز نیافته است. بو دادن دانه های اسپند در نزد برخی جهت جلوگیری از چشم زخم مؤثر دانسته شده است.
در مورد اسپند در روایات آمده است که شیاطین را دور می کند چون ضدعفونی کننده خوبی است و در اخبار از عناصر مضر گاهی به شیطان تعبیر شده است. دود آن و خود آن اگر در خانه باشد باعث محفوظ ماندن خانه و اهل خانه از شیاطین است و برای چشم زخم بی تأثیر نیست.
حضرت رسول اکرم (ص) فرمودند: بر هر یک از برگ و دانه بوته اسفند ملکی موکل است که با آنها هست تا آنکه بپوسد و ریشه اش و شاخه اش غم و سحر و چشم بد را برطرف سازد و دانه اش شفای هفتاد درد است پس مداومت کنید به اسفند و کندر با دود کردن آنها. (بحارالانوار ج 95 ص 130)
از امام صادق (ع) درباره اسپند و کندر سؤال شد پس آن حضرت فرمودند: هیچ ریشه ای از گیاه در زمین نمی جنبد و هیچ شاخه ای در آسمان بالا نمی رود مگر اینکه خداوند فرشته ای را مأموریت داده تا آن را به قطعات خرد شده تبدیل کند و یا به سرنوشتی که دارد برساند و شیطان (میکروب) از هفتاد خانه ای می گریزد که در آن نزدیکی خانه ای باشد که در آن اسپند است و شفا از هفتاد بیماری در اسپند است که آسان ترین آن خوره است پس دود کردن آن را از یاد نبرید. ولی کندر منتخب و برگزیده پیامبران سابق است و حضرت مریم (س) از آن کم گرفت و هیچ دودی سریع تر از دود کندر به آسمان بالا نمی رود و دود کندر میکروب ها را دفع و آفات و بلا را طرد می کند. پس دود کردن کندر را از یاد نبرید. (بحارالانوار ج 59 ص 234)
امام علی (ع) فرمودند ریشه اسپند مایه علاج دیوانگی است و شاخه آن درمان هفتاد و دو نوع بیماری است. (بحارالانوار ج 62 ص 233)
احادیث وارده درباره اسپند و فواید آن
حضرت ابوالحسن (ع) می فرماید: اسپند عقل را افزایش دهد. (کافی ج 6 ص 367)
امام باقر (ع) یا امام کاظم (ع) از اسپند یاده کرده فرموده اند: به راستی که در آن فوایدی هست مایۀ زیادی عقل و فراوانی مغز است به استثنای این که آب کمر را بدبو می کند. (کافی ج 6 ص 367)
و روایت شده برای درد گوش خوب است. (مکارم الاخلاق ص 180)
برای درد گوش خوب است. (محاسن ج 2 ص 515)
خواص روغن اسپند
روغن اسپند از نظر طبیعت گرم و خشک است و برای رفع فلج، لقوه، رعشه، سستی، صرع و پریدن ناگهانی اعضای بدن چه از طریق خوردن و چه استفاده از ضماد آن مفید است. تنقیه با آن نیز برای تسکین درد کمر و سیاتیک و سردی کلیه و رحم بسیار مفید است.
نحوه شستن اسفند: روش شستن اسفند بسیار ساده است کافیست اسفند را 6 یا 7 بار با آب سرد شسته و در آفتاب پهن کنید.
مضرات اسفند
استفاده بیش از حد دارویی اسپند ممکن است باعث سقط جنین، استفراغ، دپرسیون و توهم زایی شود.
زیاده روی در مصرف اسپند باعث بروز سکسکه، ترشح بیش از حد بزاق و تضعیف سیستم اعصاب مرکزی می شود.
اسپند به دلیل طبع گرم آن برای افراد دارای مزاج گرم (صفراوی) مضر است و این افراد بایستی در مصرف آن احتیاط کنند.
مصرف دانه های اسپند برای زنان باردار بسیار مضر است و خطر سقط جنین را به همراه خواهد داشت.
دود کردن زیاد اسپند برای افراد دچار آلرژی و بیماران مبتلا به آسم مضر است و باعث سردرد، تهوع شدید، تشدید علائم بیماری می شود. همچنین دود اسپند در صورت استفاده مکرر حتی در افرادی که زمینه ژنتیکی آسم ندارند نیز می تواند موجب حساس شدن ریه ها و بروز علائم آسم شود.
اسفند برای گرم مزاجان مضر است و سبب درد دل، بهم خوردگی و استفراغ می شود که برای رفع آن می توان میوه های ترش و سکنجبین میل کرد.
یک پاسخ
ممنون از مطالب عالی جامع
خدا خیرتون بده