ناباروری با علت مردانه تقریباً در ۲۰ درصد از زوج‌های نابارور تنها علت ناباروری و در ۵۰ درصد موارد به‌عنوان یکی از عوامل دخالت‌کننده مطرح است.دستگاه تناسلی مردان شامل بیضه، پروستات، کیسهٔ منی، مجرای انزال، اپیدیپیم، وازودفران و پیشابراه است که همگی در تولید مایع منی و اسپرم‌های با قابلیت تدابیر باروری نقش به سزایی دارند.
شایع‌ترین علت ناباروری در مردان، عدم توانایی آنان در تولید کافی اسپرم‌های سالم، با شکل، قدرت و تحرک کافی است.
از دلایل شایع ناباروری مردان:
انسداد مسیر اسپرم (واریکوسل)
عفونت‌های منتقله از راه جنسی
اسیدیته شدن مایع منی که منجر به مرگ اسپرمی شود
بیماری‌های مزمن
اختلال در نعوظ
کم‌شدن بیش از اندازه مایع منی
اختلال در تولید اسپرم
عدم نزول بیضه‌ها
ضربه به ناحیه تناسلی
آسیب به علت سرطان و درمان‌های آن مانند رادیوتراپی و شیمی‌درمانی
استفاده برخی از داروها
استعمال دخانیات و الکل به میزان زیاد
جراحی در ناحیه تناسلی
تماس با مواد مخرب و آسیب‌رسان مانند سموم دفع حشرات، مس، جیوه و مواد شیمیایی مختلف
عواملی که غیر از مایع منی در ناباروری مردان مؤثر می‌باشند:
اختلالات آناتومیک آلت تناسلی
اختلالات روحی و روانی فرد
اختلال در عملکرد سایر دستگاه‌های بدن به‌ویژه دستگاه گوارش
عدم هم زمانی ارگاسم مرد با ارگاسم زن
الکلیسم
زود جداشدن زوجین پس از ارگاسم
هماهنگی مزاج زوجین (هر دو با سردی زیاد که باعث می‌شود منی یخ بزند و حرکت نکند یا گرمی زیاد که باعث سوزانندگی منی می‌شود و از بین می‌رود)
انواع اختلالات اسپرم
۱. تعداد غیرطبیعی اسپرم‌ها:
کم‌بودن و هم چنین غیرطبیعی بودن میزان اسپرم‌ها می‌تواند اختلالاتی را در بارور کردن تخمک به وجود آورد و موجب ناباروری شود که به سه نوع تقسیم می‌شود:
الیگواسپرمی:
مشاهده ۱۰۰ هزار تا ۱۵ میلیون اسپرم در هر میلی‌لیتر از منی، نشان‌دهنده اختلال الیگواسپرمی است.
کریپتوزواسپرمی:
به وضعیتی حادتر از الیگواسپرمی گفته می‌شود که حداکثر ۱۰۰ هزار اسپرم در هر میلی‌لیتر از مایع منی را نشان می‌دهد.
آزواسپرمی:
شدیدترین وضعیت کمبود اسپرم در مردان که با نام آزواسپرمی شناخته می‌شود، نشان‌دهنده عدم هرگونه اسپرم در مایع منی است.
۲. تحرک کم اسپرم‌ها (آستنواسپرمی)
به‌سرعت پایین یا جهت حرکت نامناسب اسپرم اشاره دارد. مایع منی طبیعی باید دارای حداقل ۴۰ درصد اسپرم متحرک و دست‌کم ۳۲ درصد اسپرم با حرکت پیش‌رونده باشد. ۳. مورفولوژی اسپرم‌ها
اسپرم‌هایی با شکل (مورفولوژی) غیرطبیعی و ناهنجار در مایع منی که این امر، لقاح اسپرم با تخمک را مختل می‌کند. رنگ مایع منی در تشخیص باروری مؤثر است.
از تست‌های باروری در مردان، منی است، منی را در آب انداخته، اگر روی آب ماند نطفه ندارد و باروری اتفاق نمی‌افتد؛ ولی اگر در ته آب قرار گرفت منی سالم است و نطفه‌دار است.
از دیگر روش‌های تشخیص منی سالم، رنگ آن است:
اگر حرارت در آقایان بالا برود مایع منی به رنگ قرمز و خون در می‌آید.
اگر حرارت و خشکی بالا برود؛ یعنی سوزانندگی در منی زیاد می‌شود به رنگ‌زردی می‌رود.
اگر رنگ منی سفید لزج شود نشانه بلغم لزج است.
اگر رنگ منی سبز باشد نشانه از عفونت زیاد است.
اگر مایع منی به رنگ سیاهی رفت؛ یعنی غلبه سودا است .
اگر مایع منی به دلیل حرارت زیاد مرد سوزانده شود یکی از درمان‌هایش شستن آلت مرد با سرکه است و درمان دیگر، حجامت است. نکته:
عدم رویش مو در عانه مرد نشانه ناباروری است؛ چون حرارت عضو به سطح پوست آمده و باعث سوزانندگی مو شده است .
ولی اگر فضولات از جانب دیگر خارج شود و ماندگاری در بدن نداشته باشد علت ناباروری در فرد حل می‌شود.
گیاهان مؤثر در افزایش تعداد و تحرک اسپرم‌ها
عـصاره گیاهانی مانند دانه هویج، زردک، شاه‌تره، عـصاره سیر، مرزنجوش، زنجبیل
زعفـران باعث افزایش میزان تستوسترون، LH و گاهی FSH شده و بـا افـزایش تعداد اسـپرم، افزایش تحرک و زنده‌ماندن اسپرم بـر باروری مؤثر است.
برگ گیاه جعفری به علت داشتن ترکیبات آنتی‌اکسیدان، باعث افزایش هورمون‌های محورهیپوفیز شود.
گیاه رازک باعث افزایش هورمون‌های استروژن، تستوسترون و افزایش تعداد اسپرم می‌شود.
میوه گیاه خارخاسک، مغز بادام، بذر شاهی، بذر تره، ریشه گیاه ثعلب، گرده نخل و میوحه انجیر جهت بهبود توانایی باروری اسپرم از نظر تعداد و تحرک اسپرم می‌شود.
مصرف ژل رویال در روز، بین ساعتهای ۲ تا ۱۰ صبح به مدت چهار هفته، سبب ارتقا هورمون‌های مردانه از جمله تستوسترون شده و بر مکانیسم باروری مردان تأثیر به سزایی دارد.لوبیا دارای مقدار زیادی اسید فولیک است که به تقویت اسپرم‌ها و حفظ سلامت آنها کمک می‌کند.
همچنین لوبیا با دفع ریح از تخمدان‌ها باعث بهبود عملکرد تخمدان و افزایش تخمک‌گذاری می‌شود.
یکی از نسخه‌ها برای مشکلات جنسی، جهت تقویت فرایند جنسی مرد که موجب تقویت و ازدیاد مایع منی و در نهایت تقویت اسپرم می‌شود، پیاز و روغن‌زیتون و تخم‌مرغ است که بهتر است حداقل دومرتبه در هفته این صبحانه میل شود .
خوردن به نخود، گوشت کبک، گوشت گنجشک، زیتون، کاسنی، انار، بادمجان، مومیایی، مویز، سویق به همراه روغن‌زیتون، کباب پر
همچنین انجام حجامت ساکرال باعث افزایش قوهٔ باه در مردان و افزایش قدرت باروری می‌شود. همچنین نوره کشیدن هم قدرت باروری را زیاد می‌کند و هم کلیه‌ها را تقویت می‌کند.
بوکردن عطر خوش‌بو نیز ناباروری را به علت درمان مغز و قلب درمان می‌کند.
اموری که منی را تقویت می‌کند:
خرمای برنی
پیاز خصوصاً پیاز قرمز
تراشیدن موی سر
شانه‌زدن محاسن و مو
بوی خوش طبیعی و گرم
حلیم با گوشت و گندم یا جو (با گوشت کبک یا کبوتر هم خوب است اگر پخته شود)
به و سیب
نخود، خصوصاً نخودسیاه که باعث می‌شود ضعف از بین برود
خوراکی‌هایی که آب منی را زیاد می‌کند
زیتون و روغن‌زیتون
برگ کاسنی
انار
خربزه
بادمجان با پوست به‌صورت سرخ‌کرده یا ترشی، لینت به عروق می‌دهد و خشکی را رفع می‌کند
گردو با پنیر در فصل سرد
شیر طبیعی که چربی داشته باشد با عسل
نوره کشیدن
شانه‌زدن
داروهای مؤثر در افزایش قدرت باروری مردان در طب اسلامی
داروی مرکب ۴ که باعث تقویت کلیه‌ها و تقویت منی می‌شود
داروی تین فیل
داروی ابن مسعود
داروی کور
هفت برگ کاسنی در شب
ژل رویال با سیاه‌دانه
**امام صادق علیه‌السلام فرمودند: به سجده می‌روی و می‌گویی: اللَّهُمَّ أَدِمْ فِیهِنَّ لَذَّتِی وَ کَثِّرْ فِیهِنَّ رَغْبَتِی وَ قَوِّ عَلَیْهِنَّ ضَعْفِی جلالاً مِنْ عِنْدِکَ یَا سَییِدِی.
(بعد از نمازها در حال سجود – بسیار مهم)
واریکوسل
شایع‌ترین بیماری قابل‌درمان، عامل ناباروری در آقایان، واریکوسل است. در بیماری واریکوسل، به دلیل گشادشدن سیاهرگ‌های بیضه و جمع‌شدن مقدار زیادی خون در آنها، حرارت بیضه‌ها بالا می‌رود و تولید اسپرم (هم از نظر کمّی و هم به لحاظ کیفی) دچار اختلال می‌شود.
**واریکوسل به‌ویژه اگر در سنین قبل از بلوغ ایجاد شود می‌تواند سبب کوچک ماندن بیضه‌ها گردد.
بیماری واریکوسل، واریس عروق بیضه، مانند افرادی که دچار واریس عروق پا می‌شوند و خون به‌خوبی در عروق پا حرکت نمی‌کند. در بیضه‌ها نیز ممکن است این اتفاق پیش آید. ماندن طولانی‌مدت خون در بیضه‌ها باعث می‌شود درجه حرارت بالا برود و اختلالات هورمونی به همراه داشته باشد. این عوارض باعث می‌شود اسپرم سازی به‌درستی صورت نگیرد و اختلال در اسپرم سازی، فرد را مستعد ناباروری می‌نماید.
اگر واریکوسل یا واریس بیضه به‌موقع تشخیص داده شود و اقدامات درمانی مناسب صورت گیرد، از آسیب به بیضه جلوگیری می‌شود
متأسفانه برخی از متخصصین اورولوژی، سریعاً تجویز به عمل جراحی می‌کنند. درحالی‌که جراحی واریکوسل جزو جراحی‌ها با ریسک بالا محسوب می‌شود؛ چون امکان ضعیف‌شدن بیشتر جریان اسپرم‌ها بعد از جراحی وجود دارد.
این در حالی است که در طب سنتی در کنار مصرف مکمل‌ها، درمان واریکوسل وجود دارد و بسیار به تجربه رسیده است.
عوارض جراحی در درمان واریکوسل
• در بسیاری از بیماران، حتی اگر عمل جراحی موفقیت‌آمیز باشد، باز هم اختلالات اسپرمی به طور کامل مرتفع نمی‌شود.
• میزان عود واریکوسل بعد از عمل جراحی بسیار بالاست.
• بسیاری از بیماران پس از عمل جراحی، کماکان علائم و نشانه‌های واریکوسل مثل درد و سنگینی بیضه را تجربه می‌کنند.
• برخی از پزشکان معتقدند که عمل جراحی واریکوسل تأثیری در بهبود قدرت باروری مرد ندارد.
درمان واریکوسل در طب اسلامی
استفاده از داروی واریکوسل
خاکستر هسته خرما را با کلم پخته و سرکه مخلوط کنید و روی محل بمالید.
پختن باقالا در آب و سرکه و به موضع ضماد شود .
حجامت ساقین
بستن زیر شکم با فانسخه
روغن‌مالی: برای این کار، هر شب، روی کیسه بیضه‌ها و به‌خصوص قسمت‌های بالای آن را به مدت حداقل دو تا سه ماه، با روغن بابونه (یا با روغن کنجد و یا روغن‌زیتون یا مخلوطی از این دو) ماساژ داده شود. ماساژ باید به‌آرامی انجام شود و آن را تا وقتی که روغن کاملاً جذب پوست بیضه شود باید ادامه داده شود. این روغن‌مالی علاوه بر کمک به بهبودی واریکوسل، به‌خودی‌خود، در افزایش کیفیت اسپرم نیز مؤثر است.
بادکش گذاری یک شب در میان، پایین کمر و زیر شکم بادکش گذاشته شود و این کار تا دو ماه ادامه داده شود و قبل از بادکش، موضع چرب شود.
ضماد روی بیضه: پودر هسته خرمای سوخته را با برگ کلم پخته همراه با سرکه خمیر شود و به محل واریس گذاشته شود. پودر صبر زرد با سرکه به واریس مالیده شود.
زالو اندازی
مؤثّرترین و قاطع‌ترین روش درمان واریکوسل، (در کنار پرهیزات غذایی) زالو انداختن است. ۳ الی ۴ نوبت زالو انداختن روی بیضه، معمولاً واریکوسل را درمان کرده، کیفیت اسپرم را بالا خواهد برد. (رجوع شود به مقاله واریکوسل)
درمان کیست بیضه:
۱ لیوان آب زردک با ۱ قاشق غذاخوری پودر تباشیر مصرف شود. ۵ روز
۱ لیوان آب کدو با ۱ قاشق غذاخوری پودر تباشیر مصرف شود. ۵ روز
۱ لیوان جوشانده پیاز با ۱ قاشق غذاخوری پودر تباشیر مصرف شود. ۵ روز
ضماد تباشیر هندی + صبر زرد + سرکه روی بیضه تا نیم ساعت انجام شود .
صاف‌کنندهٔ خون مصرف شود
حجامت عام و ساکرال انجام شود
نوره و حنا به کل بدن گذاشته شود.
(مقاله هیدروسل مطالعه شود)
درمان غلبهٔ سردی در اندام جنسی آقایان
مصرف نخود پخته شده همراه با ادویه گرم و پیاز در طول هفته میل شود
سوپ گندم با روغن‌زیتون هفته‌ای ۳ مرتبه میل شود
خوردن ۷ بذر (بذر گزنه + بذر هویج + بذر کتان + کنجد + سیاه‌دانه + تخم خرفه + تخم شاهی که به نسبت مساوی مخلوط شود و کوبیده شود و با عسل معجون گردد) هر شب یک الی ۸ قاشق غذاخوری از آن میل شود
نیمروی باروری که شامل خرما و زیتون، تخم‌مرغ، نمک است در وعده صبحانه مصرف شود.
نان باروری که از ترکیب سفیدهٔ ۴ عدد تخم‌مرغ محلی را با آرد نخود و انواع ادویه است باسلیقه خود مخلوط کرده و مثل کوکو پخته شود و این کوکو به ۷ قسمت تقسیم شود و هر شب یک قسمت تا ۷ شب خورده شود.
حذف سیب‌زمینی، گوجه، لبنیات، مرغ و غذاهای کارخانه‌ای
