خواص درمانی بامیه

آیا بامیه در روایات آمده است؟ درمان و روش استفاده از بامیه چگونه است؟ بهتر است بامیه با چه چیزی طبخ شود؟

آنچه در احادیث در خواص خوراکی ها وارد شده، چیزی در مورد بامیه پیدا نکردیم و شاید در رسته گیاهان لعاب دار مثل بنفشه و ختمی یا پنیرک محسوب بشود، چون بعضی از کتب قدما هم آن را در همین دسته قرار داده بودند.

اما در حدیثی آمده و عن ابى الحسن الاول (ع) قال دواء امير المؤمنين الصعتر و كان انه يقول يصير فى المعده خملا كخمل القطفه‏ ( دوای امیر المومنین علیه السلام آویشن بوده است و آویشن در معده پرزی ایجاد می کند مثل پرز قطفه ) که در مورد قطفه گفته شده است احتمالا بامیه باشد ولی معمولا اینگونه ترجمه کرده اند ( قِطْفَة (نبات): گياهى است از رسته دانه هاى خاردار، درون اين دانه سرخ و برگ آن تيره است.) ولی از نظر خواص بسیار در مورد آن صحبت شده و بسیار تعاریفی از آن ذکر کرده اند و حتی در سنت قدیمی ها هم از غذا های مرسوم استفاده می شده و از محبوب ترین غذاهای اعراب می باشد تا جایی که بسیاری از درمان های خانگی را با این خورشت درمان می کرده اند.

بامیه را با بسیاری از ادویه ها و خوراکی های دیگر طبخ می کنند مثل گوشت، کدو یا غوره و… ولی نکته جالب اینجاست که نوشته اند اگر بامیه با تمر هندی طبخ شود ضد انگل بوده و لکه های پوستی را برطرف می کند.

مرحوم صفدر صانعی در مورد بامیه چنین می فرمایند:

• باميه‏ از خانواده پنيرك‏ است و چون داراى لعاب غنى از مواد اصلى خون مى‏باشد در بيماران كم خون از آن استفاده مى شود.
• مصرف اين ماده غذايى، دارويى باعث لطافت پوست شده در التهابات داخلى، سرماخوردگى ها، سوزش مجارى ادرار و بالاخره در مبتلايان به سوزاك غذاى انتخابى است.
• تخم آن معرّق، ضد اسپاسم (قولنج) و بهترين تونيك قلبى است.
• مصرف آن در زمان زايمان به كم كردن احساس درد و تسهيل زايمان كمك مى نمايد.
• براى نيرو بخشيدن به عضلات ضعيف و اعصاب قابل تحريك، بهترين دارو است.
• در كسانى كه مبتلا به گرفتگى صدا، خشونت آن و سرماخوردگى هستند، پخته آن به عنوان غذا و تخم آن به عنوان دارو مى تواند مورد مصرف قرار گيرد.
• مصرف اين ماده غذايى براى مبتلايان به زيادى چربى خون غذاى انتخابى است.
• خوردن آن بيمارى هاى التهابى مثل گريپ و سرماخوردگى را بهبود مى بخشد. از برگ آن به عنوان ضماد نرم كننده مى توان استفاده كرد.
• از جوشانده ريشه باميه براى معالجه سيفليس استفاده مى شود.
• باميه غذايى مؤثر در زود انزالی می باشد و نوشته اند در درمان ضعف جنسی در خانم ها هم موثر بوده است.

خواص درمانى بامیه

• اگر خورده شود مدرّ است، درد و سوزش مجارى ادرار و سوزاك را درمان مى كند، ناراحتي هاى نزله اى كه منجر به التهاب يك غشاء مخاطى همراه با ترشح باشد را برطرف مى سازد، نرم كننده و لطيف كننده پوست است، مقوى بدن است، قوه باه و ماده منى را زياد مى كند، براى مزاج هاى گرم بسيار مفيد است، غده پروستات را تقويت مى كند.
• تخم بامیه معرّق و مدر بسیار شیدید است.
• آن را همراه با تخم و ريشه آن بجوشانيد و آب آن را صاف نموده و بنوشيد زايمان هاى سخت را تسهيل مى دهد.
• تذكر: براى سردمزاجها مضر است. مردانى كه ماده منى آنان رقيق است و تعداد درصد اسپرم ها به اين علت كم بوده و به همين علت بچه دار نمى شوند بايد از خوردن آن پرهيز نمايند.
• خواص درمانی تخم باميه: كوبيده آن اگر خورده شود نرم كننده است، براى سوزاك درمان كننده خوبى است، محرك قلبى و ضد اسپاسم مى باشد.
• خواص درمانى ريشه باميه: آن را بجوشانيد و آبش را بنوشيد و هر روز ادامه دهيد. سفليس را درمان مى كند.

بامیه از زبان کتاب معارف گياهى

باميه (معارف گياهى ، ج 1، ص: 17 (میرحیدر ))

در كتب طب سنتى فارسى، باميه مى نويسند به فرانسوى Gimbo وGombaud وKetmie comestible و به انگليسى Okra وGumbo گفته مى شود. گياهى است از خانواده پنيرك Malvaceae نام علمى آن Abelmoschus esculentus Moench. و مترادف آن Hibiscus esculentus L. است.

مشخصات:

باميه گياهى است از خويشان نزديك پنبه و كنف. ظاهرا موطن اصلى آن افريقا و يا مناطق گرم آسيا است، ولى به هرحال به ساير مناطق دنيا رفته و در حال حاضر در اغلب كشورها و مناطق معتدله و حتى سرد كاشته مى شود. باميه اصولا يك گياه گرمسيرى است و در شرايط مناسب اقليم گرم، گياه چند ساله است، ولى در مناطق معتدل و سرد كه كاشته شود چون تحمل سرماى زمستان را ندارد به صورت گياه يكساله در مى آيد.

باميه گياهى است بلند برگهاى آن داراى بريدگى و چاك دار كه برگ را به چند قسمت تقسيم مى كند و هر قسمت از برگ نوك تيز است، شبيه برگ پنبه، گلهاى آن درشت شبيه گلهاى خانواده پنيرك به رنگ زرد يا سفيد، كبسول ميوه دراز نوك تيز سبزرنگ و لعاب دار. دانه هاى آن بى بو معمولا ميوه هاى نارس و سبز باميه چيده شده و مصرف مى شود هم از نظر غذايى و هم براى مصارف دارويى. تكثير باميه از طريق كاشت بذر آن صورت مى گيرد كه در نواحى معتدل ايران بين اواخر فروردين تا خرداد كاشته مى شود.

معمولا بذر را يك شبانه روز خيس مى كنند و به اين ترتيب سبز شدن آن تسريع مى شود فاصله بين خطوط كاشت را در حدود يك متر مى گيرند و پس از اينكه گياه سبز شد تنك كرده و فاصله بين بوته هاى باميه روى خط را حدود 40، 30 سانتى متر مى گذارند. بذر بايد در عمق 2، 1 سانتى متر بسته به نوع خاك زير خاك كاشته شود.

تركيبات شيميايى:

از نظر تركيبات شيميايى غلاف يا ميوه باميه منبع غنى از لعاب وPectin است و از نظر آهن و كلسيم نيز قابل توجه است در غلاف ميوه تازه سبز باميه در حدود 520 واحد بين المللى ويتامين A مى باشد و به علاوه داراى تيامين، رايبوفلاوين، نياسين و سرانجام ويتامين C يا اسكوربيك اسيد است.

در هندوستان بررسى هاى شيميايى در مورد استعمال لعاب ميوه نارس باميه به عنوان جانشين پلاسما انجام گرفته است و اين بررسى ها در مورد حيوانات شده و از لعاب ميوه باميه كه به طريق آزمايشگاهى تهيه مى شود براى افزايش حجم خون حيوان استفاده شده و نتايج رضايت بخشى داده است. براى تسريع در اين جانشينى مقدارى كم از خون حيوان به محلول تهيه شده اضافه شده و نتيجه سريع تر و بهتر گرفته شده است. در اين محلول كه از لعاب ميوه نارس باميه براى جانشينى پلاسما تهيه مى شود مواد دى، گالاگتوز[1]، ال، رامنوز[2] و دى، گالاكتو، رونيك اسيد[3] [ولث اف انديا] وجود دارد.

تمام گياه باميه معطر است و عطرى شبيه عطر ميخك از آن متصاعد مى شود و برگ و ساقه هاى باميه داراى Iodine است. دانه هاى رسيده آن در حدود 22، 16 درصد روغن دارد كه خوراكى است. در گلهاى آن دو نوع فلاونول پيگمان [4] به نام گوسى پتين [5] و كوورستين [6] وجود دارد.

در هريك صد گرم باميه خام نارس مواد زير موجود است:

آب 9/ 88 گرم، پروتئين 4/ 2 گرم، مواد قندى و ساير هيدراتهاى كربن 6/ 7 گرم، خاكستر 8/ 0 گرم، كلسيم 92 ميلى گرم، فسفر 51 ميلى گرم، آهن 6/ 0 ميلى گرم، سديم 3 ميلى گرم، پتاسيم 249 ميلى گرم، تيامين 17/ 0 ميلى گرم، رايبوفلاوين 21/ 0 ميلى گرم، نياسين 1 ميلى گرم، ويتامين C 31 ميلى گرم، ويتامين A 520 واحد بين المللى.

خواص، كاربرد

باميه نارس پخته به عنوان سبزى لذيذ و مقوى است. جوشانده ميوه نارس باميه مقوى و نرم كننده و لطيف كننده پوست و مدر است. در ناراحتى هاى نزله اى كه منجر به التهاب يك غشاى مخاطى همراه ترشح است و همچنين در موارد سوزش مجراى ادرار در موقع ادرار كردن و احساس درد در موقع ادرار و بالاخره در موارد سوزاك مفيد است. لعاب حاصل از ميوه و تخم آن نيز نرم كننده است و براى سوزاك مفيد است. از برگهاى آن به عنوان ضماد نرم كننده استفاده مى شود. تخم باميه معرق است و محرك قلبى و ضد اسپاسم است.

در چين از گل و تخم و ريشه و ميوه آن به عنوان دارو استفاده مى شود و نرم كننده و مدر است و براى تسهيل زايمانهاى مشكل تجويز مى شود. در استعمال خارجى ضماد آن روى انواع زخمها گذارده مى شود و التيام دهنده است. از جوشانده ميوه آن براى معالجه سوزاك و سوزش مجراى ادرار استفاده مى شود و از جوشانده ريشه آن براى معالجه سيفيليس استفاده مى شود. در هندوچين از ريشه باميه مانند جانشين خطمى استفاده مى شود. ميوه سبز تازه باميه منبع غنى ويتامين B است. شربتى از جوشاندن آن در فيليپين تهيه مى شود و براى زخم گلو و گرفتگى صدا بسيار مفيد است.

باميه از نظر طبيعت طبق نظر حكماى طب سنتى سرد و تر و ترى آن از ساير بقول بيشتر است، از نظر خواص باميه براى مزاجهاى گرم خوب است. ميوه نارس آن را با گوشت پخته مى خورند و در هندوستان معتقدند كه مقوى باه است. در صورتى كه اشخاص سردمزاج بخواهند باميه بخورند براى اينكه سردى آن ضرر نرساند و عوارضى ايجاد نكند بايد با ادويه گرم ميل كنند.

بامیه در کتاب اسرار گياهان دارويى

حاجی شریف در کتاب اسرار گياهان دارويى، ص: 183 در مورد مشخصات بامیه اینگونه آورده است:

مشخصات: گياهى است از خانواده پنيرك و از خويشان نزديك پنبه و كنف. باميه ميوه اى است سيا صلب به قدر گرسنه و شيرين طعم و با اندكى لزوجتى و در غلافى مخمس شكل كه در دو طرف آن اندك باريك است، اين ميوه اكثرا چهار پهلو و پنج پهلو مى باشد. نبات آن به اندازه خطمى است، گياهى است بلند با برگهايى بريده و چاك دار كه آن چاكها برگ را به چند قسمت تقسيم مى كنند و هر قسمت از برگ نوك تيز دارد شبيه برگ پنبه. گلهاى آن درشت و شبيه به گلهاى پنيرك به رنگ زرد يا سفيد و دانه هاى آن گرد و بى بو است. از تمام گياه باميه عطرى شبيه به عطر ميخك متصاعد مى شود و ميوه باميه بيشتر مصرف غذايى دارد. ظاهرا موطن اصلى اين گياه آفريقا و مناطق گرم آسيا است و در مصر فراوان است ولى به هرحال به ساير مناطق دنيا رفته است و در حال حاضر در اغلب كشورها و مناطق معتدله و حتى سرد كاشته مى شود. باميه اصولا يك گياه گرمسيرى است و در شرايط اقليمى گرم چند سال دوام دارد. ولى در مناطق معتدل و سرد چون تحمل سرماى زمستان را ندارد به صورت گياه يك ساله درمى آيد.

[1] .d -Galactose

[2] .l -Rhamnos

[3] .d -Galacturonic acid

[4] .Flavonol Pigments

[5] .Gossypetin

[6] .Quercetin