تشخیص بیماری ها از روی زبان

زبان از اعضای مهم بدن محسوب می شود که علاوه بر موثر بودن در هضم و کمک به جویدن غذا، در تشخیص بیماری ها نیز بسیار کمک کننده است.

این عضو ماهیچه ای که با ساختاری فوق العاده و سازوکار متحرک در کف دهان قرار دارد، شبیه آینه ای بیماری ها را از درون بدن به بیرون انعکاس می دهد، و یکی از مهمترین راههای شناخت بیماری هاست. بررسی منابع طبی قدیمی نشان می دهد، به طور کلی اثراتی که بر زبان دیده می شود، ناشی از آسیب هایی است که در ارگان های بدن وجود دارد و همین آسیب ها موجب تغییر در رنگ، شکل و میزان رطوبت زبان می شود.

تشخیص بر اساس رنگ و حالات زبان

نکته مهم و اساسی در معاینه زبان این است، زمانی که با یک زبان صورتی رنگ، مرطوب، بدون شیار، لک و زخم مواجه شدیم، در واقع این زبان نشان دهنده یک عملکرد صحیح و سیستم گوارش، معده و هضم درست است، و تنها در صورتی که این رنگ تغییر کرده باشد، نشان بیمار بودن فرد است که در ذیل به انواع آن اشاره خواهیم کرد.

• رنگ متمایل به زرد در زبان: نشان از اختلال در عملکرد کبد و صفرای بیش از حد در کیسه صفراست.
• توت فرنگی شکل شدن کناره های زبان (دانه های ریز قرمز): علامت بالارفتن حرارت کبد وضعف در عملکرد آن است.
• قرمز شدن کل زبان: نشان از بالا بودن حرارت قلب است.
• سفید شدن رنگ سطح زبان: نشان از سردی معده و هضم ضعیف دارد.
• کبود شدن رنگ زبان: نشان معایبی در قلب است.
• وجود جای دندان در کناره های زبان: نشان از ضعف در عملکرد روده ها واختلال در آنهاست.
• سیاه رنگ شدن زبان: نشان از غلبه سودا در بدن است.
• زبان خشک و بدون رطوبت: نشان افزایش خشکی در بدن براثر بالا رفتن حرارت و ایجاد خشکی و یبوست است.
• زبانی که از شدت زردی به سبزی می زند: غلبه شدید صفرا را نشان می دهد.
• زبان رنگ پریده: نشان کاهش گلبول های قرمز و مشکلات خونی است. (البته منظور بی رنگی است و با صورتی بودن وخوشرنگی زبان متفاوت است.)
• وجود خطی دارای انحنا در وسط سطح زبان: حاکی از تغییر شکل در انحنای ستون فقرات و بروز مشکل در مهره ها است.

شناخت بیماری در سنین بالا

همانطور که در بالا بیان شد، سفیدی روی زبان نشان از سرد شدن معده است. حال اگر اطراف زبان توت فرنگی شکل شده باشد نشان می دهد که این سردی معده بسیار بالا رفته و کبد برای گرم کردن این سردی شدید فعالیت بیشتری انجام داده و کبد دچار آسیب شده و حرارت در آن زیاد است. هر چقدر حالت توت فرنگی شدن در زبان بارزتر باشد خرابی کبد درصد بالاتری دارد.

زمانی روی زبان در جایگاه کبد حرارت و قرمزی به وجود می آید، که ابتدا در جایگاه معده هم روی زبان سردی مشاهده شده باشد، در واقع سرد شدن معده باعث بالارفتن حرارت و قرمزی جایگاه کبد روی زبان می شود.

سوال اصلی اینجاست که چرا زبان در افراد مسن، کاملاً توت فرنگی شکل و نشان از حرارت کبد دارد و روی زبان جایگاه معده هم قرمز است ومعده هایشان کاملا گرم به نظر می رسد؟ و گاهی این تشخیص سخت تر هم می شود، آنجا که کل زبان در افراد مسن سال قرمز است و این علامت بالا بودن حرارت در قلب است، یعنی آنچنان حرارت در کبد بالا رفته که مستقیم به قلب رسیده، حتی پرزهای روی زبان هم ازبین رفته است و نه تنها هیچ سردی در جایگاه معده روی زبانشان مشاهده نمی شود بلکه ظاهرا معده هایشان هم کاملا گرم است؟

جواب این سوال اینجاست: چون در سنین بالاتر و در افراد مسن حرارت به قدری بالا می رود که معده هیچ غذایی را در خود نگه نمی دارد و هرچه واردش می شود سریعا به سمت روده ها می فرستد، در روی زبان محل معده گرم نشان داده می شود و نشان از فعالیت بالای معده دارد. از طرفی چون هضمی که باید معده انجام شود میسر نشده و غذا هضم نشده به روده ها فرستاده شده، برای هضم در روده ها نگه داشته می شود و این حبس شدن غذا قطعا بخارات به همراه خواهد داشت. بخاراتی که مستقیما به خون رسیده و به سمت قلب می رود. به همین دلیل است که در روی زبان جایگاه قلب افراد مسن گرم و پر حرارت نشان می دهد.

مدعای این است که:

• دقیقا در همین سن دچار فشار خون بالا می شوند، زیرا حرارت قلب به علت بخارات فرستاده شده توسط روده ها در خون، بیش از حالت طبیعی بوده و بسیار بالا رفته است.
• افراد مسن سال معمولا دچار یبوست هستند چون غذای هضم نشده راهی روده ها شده و برای هضم شدن مدت زمان بیشتری در روده ها نگه داشته می شوند و باعث بالا رفتن حرارت و ایجاد خشکی و ابتلا به یبوست هم خواهند شد.
• از طرفی چون هضم در معده انجام نشده این افراد دائما گرسنه هستند و هر چه می خورند باز سیر نشده و دچار ریزه خواری خواهند شد. دقیقا به همین دلیل تا قبل از این سنین نفخ داشتند، چون غذا در معده می ماند تا هضم شود ولی وقتی حرارت بالا رفت و معده غذا را نگه نداشت و همیشه خالی ماند دیگر نفخی هم وجود ندارد.
• این افراد اتفاقاً خیلی خوب غذا می خورند، زود به زود گرسنه می شوند، غذاهای بسیار زیادی در تعداد دفعات بیشتری می خورد و بوی بد دهان ندارند چون دیگر معده فعالیتی ندارد.

پیشگیری از ابتلا به ضعف معده

برای پیشگیری از ابتلا به ضعف معده و در پی آن بالا رفتن حرارت کبد و سپس قلب:

• بهترین راه خوب جویدن غذاست، زیرا خوب جویدن غذا باعث بالا رفتن هضم خواهد شد، پس به معده در هضم و جذب غذا کمک کرده و از سرد شدنش جلوگیری خواهد شد.
• پرهیز از مصرف آب و مایعات. استفاده بیش از حد نیاز مایعات باعث سرد شدن معده خواهد شد و عملکرد آن راضعیف خواهد کرد.
• بستن فانسخه. یکی از علل سرد شدن معده و روده ها و عدم هضم مناسب غذا، عدم دفع صحیح ادرار و ماندگاری آن در مثانه است، زیرا زمانی که ادرار بطور کامل دفع نشود باعث سرد شدن مثانه و انتقال این رطوبت به تمام اعضای اطراف آن از جمله معده، روده ها و….خواهد شد. درصورتی که با بستن فانسخه یا شالی محکم از سمت کمر به زیر شکم و بالابردن مثانه دفع را راحت و این رطوبت و سردی را خارج می کند.
• پرهیز از غذاهای میکس شده و فست فود ها. معمولا در سنین بالا برای مراعات سال سالمندان از انواع نان های صنعتی وغذاهای پوزه ومیکس شده استفاده می گردد، زیرا نیاز به جویدن کمتری دارند. در صورتی که اینکار بیشتر از اینکه به هضم غذا و رساندن پروتئین و مواد مغذی به بدن آنها کمک کرده باشد، چون این مدل خوراک ها جویده نشده وارد معده می شوند، باعث بالا رفتن حرارت و طلب آب و مایعات بیشتر و طبیعتاً به مرور باعث تنبلی و سرد شدن معده خواهند شد.
• مراعات بهداشت دهان و دندان. یکی از مهمترین دلایل ایجاد این سردی معده شدید و تنبلی آن نجویده شدن غذاست. معمولا در سنین بالا چون دندان ها یکی یکی خراب و از دست می روند برای کمک به غذا خوردن افراد مسن غذاها و خوراکی های مورد نیاز آنها را پودر یا پوره می کنند که همین امر بیشترین ضربه را به دستگاه گوارش و معده آنها خواهد زد و به مرور همانطورکه در بالا اشاره شد منجر به بالا رفتن حرارت در کبد، یبوست و به مرور بالا رفتن حرارت قلب و فشار خون و… خواهد شد.

راهکار درمان

بهترین درمان برای بر طرف شدن این حالت بکار انداختن مجدد معده و ایجاد هضم در آن است.

استفاده از داروی مرکب۲ برای بکار انداختن معده اولین تجویز برای افراد مبتلا به قرمزی شدید تمام سطح زبان و بالا بودن حرارت در کبد و قلب است، اما متاسفانه چون در روزهای اول استفاده دردهای شدیدی برای افراد به همراه دارد، معمولاً هیچکس این درمان را پیگیری نمی کند، زیرا معده می خواهد به حالت طبیعی و عادی خود برگردد برای هضم غذا اصرار می کند و این اسرار دردهایی به همراه دارد. هاضوم برای افراد بسیار خوب است به شرطی که برای درمان تحمل کنند، یک تکه نان خشک بخورد و چند روز گرسنگی را تحمل کرده تا معده به مرور و کم کم راه بیفتد.

سوال می شود در این افراد معمولا سوزش شدید زبان ایجاد می شود و خود این سوزش باعث طلب بیشتر آب می شود و سردی شدیدتر خواهد شد. آیا درمانی اورژانسی برای بر طرف شدن آن هست؟

سوزش زبان یک بیماری خطرناک است زیرا اینجاست که حرارت به قلب رسیده و خفقان آورده است. انجام حجامت درمان اورژانسی فوری بر طرف شدن این عارضه است.

آیا چون این افراد معمولا دچار یبوست هستند حجامت برایشان ضرری ندارد؟

چون معده در این افراد در اولویت است و کاهش حرارت شرط بهبود است، انجام حجامت فعلا در الویت است زیرا معمولا در این افراد ایجاد یبوست باعث بالا رفتن حرارت قلب و بالا رفتن خون رسانی در سطح بدن و ایجاد خارش های شدید در کل بدن و سوزش در زبان خواهد شدکه حجامت بهترین درمان این عوارض خواهد بود. تنقیه با روغن زیتون و سرکه برای افراد بسیار عالی است ولی مهمترین کار برای درمان در این افراد بالا بردن هضم است که با خوب جویدن، حذف مایعات و گرم کردن معده امکان پذیر است.