تدابیر فصل بهار

از بهار چه میدانید؟

اما فصل‏ الربيع‏ فإنه‏ روح‏ الازمان‏ و اوله ازار فيه يطيب الليل و النهار و تلين الارض و يذهب سلطان البلغم و يهيج الدم.

فصل بهار روح زمانها است و اول اين فصل ماه آزار است (ماههاى رومى) در اين ماه شب و روز پاكيزه و معطر است، زمين نرم مى‏شود و غلبه بلغم از ميان ميرود و خون بهيجان مى‏آيد.

در ماه اول اين فصل شب و روز هواى خوش پيدا ميكند و نفس کشیدن در این فصل به منزله بوهای خوش است مثل اینکه فرد زمانی که بوی خوشی به او میرسد یک نشات و زنده شدن را درک می کند این ماه شب و روزش بوی خوش است و یک حالت زنده شدن به نفس خواهد داد و زمين نرم است که شاید از همین رو است که در این ماه کشت و کار بیشتر می شود چون زمین اگر نرم باشد حاصل خیزی بیشتری دارد و کاشت دانه ها و درختان باعث بهتر برورش یافتن آنها خواهد شد و همچنین بدن به همانند زمین است نرم خواهد شد برای همین انعقاد نطفه هم در این ماه بسیار خوب است چون قرآن رحم زن را تشبیه به زمین کشتزار کرده و این فصل برای قرار دادن نطفه در این زمین که نرم است بسیار مناسب است و آماده پرورش اطفال و گياه ميگردد بدن ما نيز نرم و بانشاط و مهياى ترميم و تقويت است.

بلغم (سردی و تری که به انجماد رسیده است) كه بر اثر كم شدن عمل تعريق و نيافتن حرارت كافى از خورشيد زياد مى‏شود و در سرمای زمستان دچار یخ زدگی شده در این ماه باعث آب شدن این بلغم می شود و سلطان بلغم یعنی همان جولان دادن بلغم که بیماری زا می باشد در این ماه به واسطه حرارت معتدل آب شده و راه های خروجی و مسامات بدن باز می گردد به همین واسطه آلرژی فصلی و آبریزش در این فصل بیشتر خواهد شد چون بلغم تحلیل رفته و شروع به دفع خواهد کرد و تنفس بيشتر از هواى پاك جبران كمبودى عمل تعريق‏ مينمايد و چون بلغم كه موجب فرسودگى عروق و سلولهاى قرمز خون بوده كاسته شده و سلولها بتكثير نسل پرداخته خون بجنبش و هيجان مى‏آيد و تولید خون در این فصل بسیار بیشتر خواهد شد چون به واسطه دفع بلغم بدن فعال شده و دفع فضولات کرده و خون توان بیشتری پیدا می کند که تکثیر شود .

آغاز بهار

چه تدابیری باید در این فصل انجام داد؟

و يستعمل فيه من الغذاء اللطيف و اللحوم و البيض النيمبرشت و يشرب الشراب بعد تعديله بالماء.

در ماه اول بهار بيشترین غذاهایی كه مناسب است برای بدن عبارتست از خوراكيهاى لطيف (که هضم راحت تری داشته باشند) و گوشت و تخم مرغ نيم برشت و نوشيدن مایعاتی که پس از آنكه با آب خالص تعديلش كرده باشند.

مقصود از خوراكيهاى لطيف چيزهائى است كه بآسانى هضم و جذب بدن گردد و مواد زائدش كمتر باشد در فصل بهار چون حرارت یکدفعه بالا می رود اگر غذا های دیر هضم و با فضولات بیشتر به بدن دهیم اینقدر قدرت هضم و جذب بالا می رود که حتی فضولات را هم جذب خواهد کرد به همین جهت بهترین غذا ها و لطیف ترین غذا ها در این فصل باید استفاده شود جالب است بدانید در این فصل فصل بازسازی بدن است و سلولهاى بدن ما باقتضاى عوامل طبيعى كه در آن موجود است بيشتر از ساير فصول در فعاليت‏اند جهاز بدن سلولهاى مرده را بصورتهاى مختلف خارج كرده و سلولهاى جوان و تازه را جانشين آنها ميگرداند طبیعتاً بغذائى بيشتر محتاج است كه مصالح ساختمانى تن را سريعتر تهيه كند و فضولات و مواد مدفوعى آن كمتر باشد تا قوت بیشتری را جذب کند.

در طبیعت هر فصل بهتر است چیزی که طبعش شباهت به همان فصل دارد مصرف شود برای مثل خرما طبع گرم و خشک دارد در تابستان خلق شده یا کدو در زمستان که از جنس خودش باشد از همین رو می بینیم که در این فصل به خوردن گوشتها سفارش شده که معمولا صالح ترین گوشت ها که گوشت گوسفند باشد طبع گرم و تر دارد که در این فصل مناسب می باشد و در صورتى كه با شرائط خوب فراهم شوند از جمله همان غذاهاى لطيف است و گوشت ها از بهترین خونساز های بدن می باشند که همان طور که عرض کردیم در این فصل بدن به تولید خون بیشتری نیاز دارد و خوردن گوست برای تولید خون بسیار مفید است .

تخم مرغ:

جهاتى را كه در بيان لزوم گوشت در تغذيه بشر عرض کردیم که تولید خون صالح کرده و در این فصل نیاز بدن می باشد با كمى اختلاف در مورد تخم مرغ نيز هست چون غایت و انتهای تخم مرغ به گوشت تبدیل می شود و چه بسا از جنس گوشت های لطیف شمرده می شود.

پرهیزات این فصل بهار چیست؟

و يتقى فيه اكل البصل و الثوم و الحامض.

در فصل بهار بايد از خوردن پياز و سير و ترشى پرهيز كرد.

همان طور که عرض کردیم در این فصل باید از غذا های لطیف استفاده کرد که نه زیاد گرم و نه زیاد سرد باشند تا طبیعت به کار خوب به خوبی ادامه دهد اگر زیاد گرم باشد به دلیل حرارت لطیف این ماه که بلغم را می خواهد به آرامی آب کند و از میان ببرد باعث سوختگی آن خواهد شد مثل یخ که اگر کنار بخاری با طبیعت معتدل بگذاریم باعث آب شدن آن شده ولی اگر حرارت یک آتش مستقیم به یخ دهیم یخ را می سوزاند و به سودا تبدیل می کند و اگر سردی شدید به آن دهیم باعث سرد تر شدن آن می شود و حرارت بهار نمی تواند بلغم را آب کند و با سردی زیاد مدام جلوگیری کرده ایم از عدم پخته شدن بلغم . سیر و پیاز از حرارت بسیار بالایی برخوردار است و باعث سوختگی شده و حامضات یعنی ترشیجات که بیشتر اطلاق به لیمو ترش و اترجات مثل پرتقال و نارنگی شده که فصل آن زمستان بوده و نباید در این فصل استفاده شود و باعث عدم پختگی بلغم می گردد و شاید با توجه باينكه ميوه‏هاى اول فصل بهار غالبا كال و نارس و تلخ و ترش ميباشد اثبات زيان مصرف آنها هم باشد که از میوه ای ترش و نارس در اول این فصل استفاده نشود و بگذارند به تکامل و رسیدگی کامل خود برسد.

خوردن ميوه‏هاى نارس قلب را ضعيف ميگرداند و حرارت را کاهش می دهد و خون را غلیظ كرده از طرفى مقتضاى فصل بهار نيز آنست كه خون زياد شود و بهيجان بيايد و معلوم است كه ضعف دستگاه قلب با هم مناسبتى ندارند بسا موجبات سكته قلبى را فراهم خواهد آورد.

از خواص ديگر سير و پياز آنست كه هر دو منوم هستند و خواب را زياد ميكنند و اقتضاى فصل بهار و هواى آن نيز همين است بنا بر اين مصرف اين دو ميوه خواب را بيشتر از حد لزوم زياد كرده و موجب‏ بى‏نظمى و اختلال ميگردد و حتی خواب بیش از حد باعث سرد شدن بیش از حد در بدن و ازدیاد بلغم خواهد شد .

از خواص ديگر اين دو، تحريك قوه باه و شهوت است. اين خاصيت در خود فصل و جنبش خون نيز هست و با خوردن سير و پياز زيادتر از حد صلاح غريزه جنسى بجنبش مى‏آيد.

فصد و حجامت‏ در بهار

و يحمد فيه شرب المسهل و يستعمل فيه الفصد و الحجامة.

در فصل بهار نوشيدن مسهل (اسهال آورنده ها) پسنديده است، فصد (رگ‏زدن) و حجامت مناسب مى‏باشد.

زمانی که طبع فصل بلغم را پخته و از خون جدا کند نیاز به یک راه خروج دارد که بتواند آن فضولات بلغم را که از خون جدا شده و به واسطه حرارت طبیعی آب شده است را از بدن دفع کند برای همین سفارش به باز کردن خروجی ها توسط مسهلات و فصد و حجامت شده است که بنا به طبیعت های مختلف فرق می کند مثلا کسی که خون صالحی دارد و فضولات جلدی بیشتری دارد و مشکلات در روده و معده بیشتر است مسهل داده شود و کسی که رطوبت بالا دارد و خون فاسد در بدنش زیاد است و عروق بزرگ آن تجمع بلغم و سودا بیشتر دارد فصد و افرادی که غلبه دم دارند را حجامت بهتر است .

نکته دیگر اینکه فصد و حجامت كه موجب دفع بسيارى از سموم بدن خصوص زيادى سوداء و مواد زائده‏اى كه در خون رسوب مى‏كند ميباشد بهترين اوقات آن اول فصل بهار است زيرا در اين فصل بواسطه هيجانى كه در خون پديد مى‏آيد ترس كمبودى خون در كار نيست در فصل بهار بواسطه كم شدن بلغم حرارت بيشتر شده در نتيجه عوارض جلدى جوش و دمل، زرد زخم، سالك، خارش‏هاى مختلف، لك‏هاى سفيد، سياه و آلرژی های فصلی و غيره زيادتر پيدا مى‏شود و بهترين علاج آنها دفع زيادى خون فاسد بوسيله فصد و حجامت است.

جنبش و زياد شدن خون اعلان تعويض خون و تجديد حيات است و اين عمل بر اثر تبخيراتى كه در مايعات بدن بعمل مى‏آيد و نام آن را دفع بلغم گذاشته‏اند صورت ميگيرد.

خون گرفتن باين عمل طبيعى كمك مى‏كند و آن را سريعتر و كاملتر انجام ميدهد.

ماه دوم بهار

نيسان ثلثون يوما فيه يطول النهار و يقوى مزاج الفصل و يتحرك الدم و تهيب فيه الرياح الشرقيه و يستعمل فيه من المآكل المشويه و ما يعمل بالخل و لحوم الصيد.

نيسان سى روز است در اين ماه روز بلند مى‏شود و مزاج فصل قوى مى‏گردد، خون بحركت مى‏آيد، بادهاى شرقى در اين ماه ميوزد، از غذاهاى تنوری مصرف مى‏شود و از آنچه بسركه عمل مى‏آيد و نيز از گوشت‏هاى شكار.

طولانی شدن روز ها در این ماه بیشتر به این بر می گردد که حرارت در بهار و تابستان بیشتر است و از همین رو غذا بهتر جذب می شود برای همین بدن نیاز کمتری به غذا دارد و در مقابل نیاز بیشتری به تحرک برای دفع برای همین طول روز بیشتر شده تا فعالیت های جسمی بیشتری انجام دهند و دفع فضولات از ناحیه تعریق بیشتر شود و فاصله بین دو وعده غذایی بیشتر باشد و حتی غذا هایی که در این ماه مصرف می شود مخصوصا در شب سبک تر خواهد بود در مقابل در زمستان بدن نیاز به فعالیت زیاد ندارد و شب به دلیل سرد بودن زیاد نیاز به مدت بیشتری دارد چون شب سرد است خواب هم سرد و اجتماع این سردی باعث عدم هضم غذا در شب می شود برای همین شب اهمیت بیشتری دارد برای طولانی شدن تا غذا فرصت بیشتری برای هضم در بدن داشته باشد .

منظور از یقوی مزاج فصل هم همین است چون فصل در این ماه قوت بالایی دارد نیاز به غذای زیادی برای تقویت ندارد و از همین روز فاصله غذایی بیشتر شده که افراد حرکت و دفع بیشتری داشته باشند .

حال وقتی فاصله روز زیاد شد حرارت بالا رفته و قوت فصل زیاد شده به همین واسطه یعنی زیاد شدن حرارت خون هم به تحریک در می آید مثل این که آب تا زمانی که در قابلمه باشد هیچ حرکتی ندارد ولی به محض روشن شدن شعله حرکت در دیگ زیاد شده و آب به جوش می آید مثال این ماه هم همین طور است چون به اواسط بهار رسیدیم حرارت بیشتر شده و خون به جوش می آید و تحریک دم زیاد می شود .

نکته : مقصود از حركت خون تسريع در جريان است چونان كه منظور از هيجان آن جنبش وضعى و زياد شدن ملكولها است.

در ماه دوم بهار بادها بيشتر از جانب مشرق ميوزد به خلاف بقیه فصول که طبق معمول باد را از سمت های دیگر می وزد .

بهتر است خوراكه هاى اين ماه به صورت تنوری باشد البته تنوری بودن به منظور این است که بدون آب پخته شود یعنی یا سرخ کرده باشد یا یه صورت کباب شده به این دلیل که غذایی که با آب پخته شود هضم کمتری دارد نسبت به غذا هایی که توری باشد یاکباب شده باشد و خون بیشتری تولید خواهد کرد و این ماه که زمان تولید خون می باشد بهتر است از غذا هایی که خونسازی بیشتری دارند استفاده شود .

روایتی در همین باره آمده که فردی به پیش امام کاظم علیه السلام آمد و حضرت دیدند که چهره او زرد است و او را امر به خوردن گوشت کردند بعد از یک هفته آمد و دیدند چهره او هنوز زرد است فرمودند مگر به تو نگفتم گوشت بخور فرد می گوید من یک هفته به غیر از گوشت چیزی نخوردن که حضرت سوال پرسیدند چگونه خوردی گفت به صورت آبگوشت و حضرت فرمودند باید مشوی (کباب شده ) بخوری و همین کار را کرد و کم خونی او برطرف شد و چهره او از زردی خارج شد .

چند دستور برای فصل بهار

و يصالح الجماع و التمريخ بالدهن في الحمام و يشرب الماء على الريق و يشم الرياحين و الطيب.

در ماه نيسان اعمال غريزه جنسى و ماليدن روغن به بدن در حمام نيكو است و نوشيدن آب ناشتا مفيد، بوئيدن گل‏ها و عطريات سودمند است.

در این ماه هم باید تلاش کرد تا بلغم را که در مرحله نضج و پختگی قرار گرفته را به تحلیل ببرد و آن را خارج کند برای همین اعمال و رفتاری که باعث دفع و خارج شدن بلغم از بدن می شود را باید انجام داد مثل جماع که خود به خود با بالا بردن حرارت در هنگام نزدیکی باعث تحلیل بلغم شده و آن را خارج می کند یا مثل روغن مالی در حمام که به واسطه مالش روغن به بدن و گرم کردن آن و قرار گرفتن در حمام بسیار گرم توسط عرق کردن بسیار باعث دفع بلغم شده و بدن را پاکسازی کامل خواند کرد یک نکته حائض اهمیت است و آن این است که حرارت این ماه به همراه همه این بلغم زدا ها مثل حمام و روغن مالی یا جماع باعث سوختگی این بلغم نشود چون حرارت زیاد گاهی عوض اینکه بلغم را به تحلیل ببرد و آن را خارج کند باعث سوختگی آن شده مثل غذایی که زمانی که با آتش زیاد آن را در معرض پخت قرار دهیم دچار سوختگی غذا خواهد شد برای همین سفارش شده در این ماه برای جلوگیری از سوختگی بلغم و راحت تر پخته شدن مقداری آب صبح ناشتا بنوشند البته این نکته را باید در نظر گرفت که نوشیدن آب صبح ناشتا در روایت نهی شده و آن را باعث زیاد شدن بلغم می داند ولی در اینجا برای کسی که تمام دستورات این ماه را به خوبی انجام میدهد و حمام و روغن مالی و جماع و … را کامل انجام میدهد باید جرعه ای آب صبح ناشتا بنوشد که دفع مضرات حرارت زیاد را کرده باشد نه اینکه همیشه فرد آب صبح ناشتا بنوشد چون ضرر بیشتر خواهد داشت و حتی حق زیاد خوردن آن را هم ندارد چون بلغم پخته و دفع نخواهد شد مثل غذایی که اگر آب آن زیاد شد پخته نمی شود و از بین خواهد رفت .

همینطور با وجود این حرارت های زیاد گاهی باعث می شود که حرارت به سمت سر رفته و بخارات مغز زیاد شود و در اثر همین حرارت زیاد که به سمت سر می رود باعث عصبانیت و ریزش مو و… خواهد شد برای همین به بوهای خوش و عطر های خوش سفارش شده که مغز را آرام کند و باعث سوختگی مغز نگردد .

پايان بهار

ايار احد و ثلثون يوما تصفو فيه الرياح و هو آخر فصل الربيع.

و قد نهى فيه عن اكل الملوحات و اللحوم الغليظة كالرءوس و لحم البقر و اللبن.

ايار سى و يك روز است. در اين ماه بادها صاف است و آن آخر فصل بهار مى‏باشد، در آن از خوردن غذاهاى شور و گوشتهاى غليظ مانند كله و گوشت گاو منع شده و نيز خوردن لبنیات ممنوع است .

در این ماه باد ها صاف شده و هوا به سمت اعتدال حرکت می کند چون بلغم دفع شده و حرارت دیگر برای بدن به شدت ماه های قبل نیاز نیست و بدن خود را آماده کرده که وارد فصل بعدی شود که حرارت در آن زیاد است به همین جهت اگر حرارت زیاد به بدن داده شود یا از سردیجات زیاد استفاده کنند یا مغلظات استفاده کنند باعث سفت شده فضولات در بدن می شود همانند اینکه حرارت را به غذا داده ایم و فضولات و چربی ها را از غذا جدا کرده ایم اگر یکدفعه آب سر یا مایع سردی به روی غذا بریزیم دچار انجماد چربی های روی غذا شده ایم و هرچه در دو ماه قبل ساخته بودیم یکدفعه خراب خواهیم کرد برای همین در این ماه منع شده که از غذا های غلیظ مثل غذا هایی که زیاد شور هستند استفاده شود یا منع شده که از گوشت گاو و لبنیات استفاده شود و همینطور کله پاچه که از رطوبت و چربی بسیار بالایی برخوردار است نهی شده است برای مصرف که بدن در یک اعتدال طبیعی قرار گیرد و بتواند به خودی خود فضولات پخته شده را دفع و خارج کند .

برای بهتر شدن بدن و دفع فضولات بهتر چه کنیم ؟

و ينفع فيه دخول الحمام اول النهار و يكره فيه الرياضة قبل الغذاء.

در ماه ايار رفتن بحمام نفع مى‏بخشد در صورتى كه اول روز باشد، و قبل از غذا بكار انداختن جوارح و اعضاء در كارهاى سخت پسنديده نيست.

حال یکی از بهترین راه ها برای باز کردن خروجی ها این است که در اول روز به حمام بروند و بدن را به تعریق بیاندازند تا خروجی های بلغم در بدن باز شود و بدن بتواند فضولات را از ناحیه پوست خارج کند ولی باز نباید حرارت زیاد به بدن داد که این حرارت باعث تحلیل گوشت و لاغری شدید خواهد شد برای همین کار زیاد و ورزش های سنگین آن هم قبل از غذا منع شده چون خوردن غذا خود به خود باعث کاهش حرارت می شود ولی قبل از غذا یا در حالی که شکم گرسنه است بدن حرارت زیادی دارد مثل یک فرد روزه دار که حرارت بدن بسیار بالا دارد و در این حال فعالیت زیاد مضر و باعث لاغری شدید و تحلیل اعضای بدن خواهد شد .