فلج بلز (Bell’s palsy) چیست؟
فلج بلز یا فلج نیمه صورت یک نوع فلج محیطی عصب هفتم مغزی است که معمولا به صورت یک طرفه و ناگهانی شروع میشود. فلج بلز شایعترین علت فلج صورت است، و در واقع به موارد ایدیوپاتیک فلج حاد محیطی عصب فاسیال، فلج بلز گفته میشود.
علل ایجاد فلج بلز در پزشکی نوین
اگرچه دلالیل زیادی وجود دارد که نشان میدهد فلج بلز دارای یک مکانیسم التهابی ویروسی است، آقای Charles Bell در سال 1829 نشان داد که عضلات حالت دهنده صورت از عصب زوج هفتم کرانیال عصبگیری میکنند.
امروزه فلج بلز فقط به مواردی از فلج صورت اطلاق میشود که فلج ناگهانی است و به راحتی هم پیشگیری شده و هم درمان آن بسیار ساده است.
فلج بلز شایعترین علت فلج صورت است. شیوع بلز بین 15 تا 40 مورد در 100 هزار نفر در سال است. علت ایجاد احتمالی که برای فلج بلز ذکر شده است شامل مکانیسم ایمنی التهابی ویروسی، نارسایی عروق کوچک، نوروپاتیک ایسکمیک و واکنشهای اتوایمیون است به طور خلاصه علتی که بیشتر روی آن تاکید میشود مکانیسم ایمنی التهابی ویروسی است. که در طب مدرن به آن اشاره کرده اند.
چه کسانی دچار فلج نیمه صورت میشوند؟
طب مدرن در مطالعاتی که درباره ریسک فاکتورهای فلج بلز کرده است، نشان داده که این بیماری در افراد دیابتیک، هیپرلیپدمی، فشار خون بالا، افراد مسن، زنان حامله مخصوصا در زنان مبتلا به پره اکلامسی، سابقه فامیلی فلج بلز، سابقه قبلی فلج بلز و عفونتهای ویروسی دستگاه تنفس فوقانی شیوع بیشتری دارد.
دلایل فلج بلز در طب سنتی و اسلامی
در طب سنتی اسلامی در روایات عبارت “فالج” وارد شده. فالج همان فلج است که وقتی در صورت باشد به نام فلج بلز شناخته میشود.
هرچه ویروس یا بلغم در بدن زیاد شود و با مایعات سرد شود باعث انسداد عصب یا عروق در بدن میگردد. در فلج بلز که علت آنرا در طب شیمیایی ویروس یا انسداد عروق هفتم صورت می دانند، به خاطر غلیظ شدن بلغم در صورت می باشد.
بیشتر افرادی که آب زیاد می نوشند و یا از لبنیات استفاده می کنند دچار این نوع فلج میشوند. این افراد یا تحرک ندارند که سبب دفع سردی از بدن آنها شود، یا ادرار در بدن آنها زیاد نگه داشته شده و یا خوابهای طولانی و پشت سر هم دارند، که دچار غلظت شدید خواهند شد.
علت اصلی فلج بلز
- علت اصلی فلج بلز خوردن آب در شب میباشد.
علل دیگر فلج بلز
- اجتماع دو سردی.
- اجتماع غذاهایی که هضم سنگین دارند.
امام صادق (علیه السلام): کسی که شب بخوابد، در حالی که ماهی خورده باشد و بعد از آن، خرما و عسل نخورده باشد، تا صبح ژن و رگ فلج بر او می زند و بر اوغلبه خواهد داشت.
- همچنین در روایات در مورد علتهای این بیماری داریم که، خوردن آب در شب بدون خرما باعث فلج از جمله فلج صورت میشود. وقتی فرد شب هنگام آب مینوشد، با سردی خواب و سردی شب غلیظ شده و در صبح منجر به فالج میگردد.
- زیادروی استفاده در نوشیدن آب نیز منجر به این بیماری میشود.
- مصرف آب خیلی سرد و یخ هم از علل دیگر به شمار میآید.
- خوردن دو اجتماع سردی مثل خوردن ماهی و ماست یا مرغ و ماست یا برنج و ماست.
- خوردن اجتماع غذاهایی که برای معده سنگین هستند، چراکه حرارت را به یکباره بالا میبرد و بدن توان آن را ندارد و در نهایت سبب غلظت میشود، مثل تخم مرغ و ماهی که هر دو آنها غلیظ کننده هستند.
- خوردن چند غذای سنگین و نوشیدن مایعات زیاد پس از آن.
- تمام چیزهایی که غلظت و یا هضم ضعیف در بدن ایجاد میکند.
- نوشیدن آب سرد، یا زدن آب سرد به بدن پس از جماع.
پیشگیری
- خوردن خرما یا عسل پس از غذا.
- خوردن سرکه پس از غذا که باعث باز شدن انسدادهای عروق میشود. و چه بهتر که به همراه با روغن زیتون باشد (حدود یک قاشق غذا خوری).
- خوردن نمک پس از غذا که بازکننده عروق است.
- خوردن آویشن پس از غذا.
- خوردن سه لقمه عسل به همراه 21 عدد سیاهدانه صبح ناشتا.
فلج بلز پالسی
توجه به نکات زیر در مورد سندرم فلج بلز پالسی ضروری است:
- هر بیماری که به علت فلج محیطی نیمه صورت مراجعه میکند از نظر قند و بیماری فشار خون باید بررسی شود.
- بازگشت بیماری در افراد دیابتی دو برابر افراد سالم است.
- شایعترین نشانه، پیش از بروز فلج، درد پشت گوش میباشد، بسیاری از این بیماران به این علامت توجهی ندارند و در طی سوال کردن از آنها مساله آشکار میشود.
- نکته بسیار مهم: فلج بلز چون یک بیماری ویروسی است به دنبال خروجی میگردد تا بتواند آن را خارج کند و معمولاً به سمت سر آمده که از راه بینی یا گوش بتواند یک خروجی برای آن باز کند، به همین دلیل عصبهای صورت را دچار درگیری کرده و باعث فلج آنها خواهد شد. عطسه کردن و چکاندن روغن بنفشه بسیار به پیشپیری از آن کمک خواهد کرد.
- مالش روغن زیتون به نواحی صورت و پشت گوش و چکاندن آن در گوش و بینی و تکرار عطسه با انفیه یا فلفل در تسریع بیماری در روزهای اول بسیار کمک خواهد کرد.
- علت اینکه در فیزیوتوراپی کمی بهبودی حاصل میشود، تحریک و خونرسانی و رفع انسداد میباشد. با کشیدن آب و نمک ولرم درون بینی و ماساژ صورت با روغنهای ذکر شده و عطسه خونرسانی و رفع انسداد صورت میگیرد. که هم تاثیر بیشتری دارد و هم عوارضی ندارد و هم به سرعت درمان کمک خواهد کرد.
- حتما به بیماران تاکید شود که فلج نیمه صورت به منزله سکته مغزی نیست.
- به بیمار تاکید کنید اگر مایعات مثل چای، آب، شیر، دوغ و ماست مصرف کنند زودتر بهبود نمییابند.
علائم فلج بلز (فلج صورت) چیست؟
از علائم اصلی فلج صورت بلز، ضعف حاد یک طرفه صورت میباشد، که دلیل آن به رطوبت زیاد برمیگردد و سستی که آب ایجاد میکند. فلج به یکباره شروع میشود و معمولا پس از شروع، چند روز علائم به بدترین حالت خود میرسند.
بهبودی به طور معمول پس از دو هفته شروع میشود و حداکثر تا شش ماه به طول میانجامد. ولی این نظر طب مدرن است که ما آن را رد می کنیم، چون معمولاً افرادی که دچار این فلج می شوند تحرکشان بسیار کم می شود و نمیتوانند در جامعه رفت و آمد کنند، بیشتر در خانه میمانند و تحرک را کمتر و خوراک را بیشتر میکنند. این امر باعث طولانی شدن بیماری خواهد شد. ولی ما عقیده داریم اگر بیمار در سه روز اول سریع اعصاب را تقویت کند و به گرمی آن بپردازد و خوراکیهایی که گفته میشود را مدام استفاده کند و مایعات که ماده و امتداد دهنده بیماری است را مصرف نکند بین سه تا 15 روز این بیماری کامل بهبود خواهد یافت.
فلج عضلات صورت باعث افتادگی در همان سمت صورت میشود که رطوبت بیشتر جمع شده است. به علاوه ناتوانی در استفاده از عضلات صورت سبب ریزش آب دهان و ناتوانی در پلک زدن و بستن چشم است که باز هم تایید حرف ما است در بحث زیاد بود رطوبت.
علاوه بر فلج یکطرفه، سایر علائم مانند درد در گوش و یا پشت آن، بیحسی و یا گزگز و مورمور در سمت درگیر صورت، از دست دادن حس چشایی در سمت قدامی زبان، به علاوه سردرد و یا تغییر در میزان اشک چشم و بزاق دهان دیده شده است. همچنین در بعضی از موارد نادر، فلج بلز به صورت دو طرفه بوده است که باید بعد از این علائم فرد سریع خود را تحریک به عطسه کردن کند تا فضولاتی که با درد تحلیل رفته راه خروج خود را از راه بینی پیدا کند و بیشتر از این درد نکشد.
عوارض فلج بلز خفیف و شدید
عوارض بیماری فلج بلز شامل موارد زیر است:
زخم قرنیه و التهاب قسمت درونی پلک چشم
اشک تمساح؛ در اثر ترمیم نابهجا در دوره نقاهت موجب میگردد که هنگام غذا خوردن یا استفاده بیشتر از عضلات صورت موجب ریزش اشک شوند.
این علائم به ما نشان می دهد، که رطوبت زیاد در واکنش بدن در مقابل این بیماری باید دفع شود. برای همین سیستم ایمنی رطوبت را از راه اشک خارج میکند تا بتواند بهبودی را زودتر حاصل کند. از این رو خوردن زیاد مایعات رطوبت را بیشتر کرده و خطر بسیار جدی دارد، ولی اشک ریختن یا گریه، باعث پیشگیری و درمان سریعتر خواهد شد .
آفتاب در حال غروب؛ زمانی که بیمار میخواهد چشمهایش را ببندد، به جای پایین آمدن پلک، کره چشم حرکت میکند و به پایین میچرخد. این مشکل هم از رطوبت زیاد در عصب چشم است، چراکه نمیتواند با کره چشم هماهنگ شود و باعث تغییر چشم در حالت بسته شدن چشم میشود. اگر فرد بتواند موقع خواب کمی نمک داخل کیسه نخی بریزد و شب تا صبح روی چشم بگذارد به راحتی این عامل برطرف خواهد شد.
Revers malcusgun؛ فنومن ماکوسگان معکوس از عوارض بلز است که هنگام باز کردن دهان موجب بسته شدن پلک میشوند. این هم از سستی عصبهای صورت ناشی میشود، زمانی که دهان عصبها به سمت خود تحریک میکند، اعصاب توان فعالیت بین دهان و چشم را نداشته و باعث بسته شدن چشم میشوند، چون رطوبت، سستی و رخوت میآورد و زمانی که اعصاب رطوبی شود در تمام آن نواحی رخوت و ناهماهنگی ایجاد میکند.
Hemifacial spasm؛ جمع شدن عضلههای یک نیمه صورت از عوارض نادر و دیررس بیماری میباشد چون سردی آب سبب انقباض میشود و باعث جمع شدن عصبها میگردد، حتی عضلات صورت را سفت و غیر قابل انعطاف خواهد کرد. افرادی که به این مشکل دچار شدهاند باید با صابون نمک صورت را مالش دهند یا روغن زیتون را با نمک به صورت مالش دهند. این کار باید به دست فرد دیگر انجام گیرد.
درمانهای خانگی فلج بلز
چنانچه علت فلج صورت، موارد ویروسی باشد بهتر است از داروهای زیر استفاده شود :
- سیاهدانه آسیاب شده مخلوط با عسل نسبت یک به سه هر 6 ساعت یک قاشق مربا خوری.
- مخلوط سیر رنده شده با عسل صبح ناشتا و شب موقع خواب.
- خوردن پیاز خرد شده درون سرکه همراه همه غذاها.
- خرما 7 عدد شب بدون آب.
- مالش روغن زیتون و نمک به صورت مدام به صورت، توسط دست فرد دیگر غیر از خود بیمار.
- چکاندن روغن بنفشه و انفیه یا فلفل درون بینی به طور مرتب.
- حمام آب بسیار گرم و ریختن آب داغ روی پیشانی و نواحی پشت گوش.
- سر باید با یک کلاه یا یک پارچه بسته شود و اگر بتوانند یک لایه نمک با پارچه درست کنند و روی سر بگذارند و بعد کلاه به سر بکشند زودتر نتیجه خواهند دید.
- خوردن نمک و مداومت بر آن، مخصوصاً نمک سنگ یا جهرم تا روزی 70 بار، هر بار یک انگشت، بسیار به باز کردن عروق و اعصاب کمک کرده و اگر به همراه آویشن مخلوط شود اثر درمانی بهتری خواهد داشت.
- کسانی که مدت طولانی به این بیماری دچار شده اند حتما باید حجامت نقره تا سه بار انجام دهند.
- حجامت عام در پیشگیری از این بیماری بسیار اثر خوبی دارد.