آداب و اصول روزه

روزه گرفتـــن به نوعـــی گرسنگی کشـــیدن اسـت. ایـن سـبک گرسـنگی در بیمـاری یـــک غریـــزه در تمـــام موجـــودات الهـــی اســـت؛ حتـــی تمـــام حیوانـــات از ایـــن قانـــون اســـتفاده میکننـــد؛ مثـــلا طبـــق آزمایشهایـــی کـــه در باغ وحـــش صـورت گرفتـه اسـت، حیوانـات جنـگل زمانـــی کـــه غـــذای مســـمومی اســـتفاده میکننـــد تـــا ســـه روز بـــه خـــود گرســـنگی میدهنـــد تـــا ســـموم از بدنشـــان خـــار ج شـــود. بـــه همیـــن نحـــو انســـان هـــم بـــا روزه گرفتـن، سـمومی را کـه در طـول یک سـال در کبـدش جمـع شـده و بـا اجتمـاع بیش ازانــدازه آنهــا دچــار بیماریهــای کبـــدی خواهـــد شـــد، تخلیـــه میکنـــد؛ چـــون بـــدن زمانـــی کـــه بـــه غـــذا نیـــاز دارد، بایـــد از مـــواد مغـــذی کـــه در خـــود ذخیـره کـرده اسـت، اسـتفاده کنـد. ایـن گرســـنگی بـــه بـــدن اجـــازه میدهـــد بـــه ســـراغ مـــواد ذخیره شـــده بـــرود و بعـــد از یـــک ســـال فرصتـــی بـــه بـــدن دهـــد تـــا انبــار ذخیره شــده را خالــی و از نــو مــواد را ذخیـره کنـد. ایـن حکمـت الهـی بهترین درمــان بــرای افــرادی اســت کــه چربــی کبـــد یـــا ســـیروز و حتـــی ســـنگ کیســـه صفـــرا دارنـــد. امـــا نکتـــه بســـیار جالـــب اینکـــه، زمانـــی دســـتورهای اســـلام بـــر دو وعده غـــذا بـــوده کـــه امـــر بـــه روزه داری کرده انـــد و امـــروزه کـــه افـــراد بیـــش از دو وعده غـــذا میخورنـــد، بایـــد بیـــش از ایـــن رعایـــت کننـــد؛ بـــه ایـــن نحـــو کـــه افـــراد در زمـــان افطـــار تـــا ســـحر حـــق خـــوردن یـــک وعده غـــذا را بیشـــتر ندارنـــد؛ ایـــن عمـــل حتـــی بـــرای آنهایـــی کـــه دو وعـــده میخورنـــد نیـــز بســـیار مفیـــد است. ســفــارش هـــــای حضرت علـــی(ع) در احادیـــث چنیـــن اســـت کـــه تـــا زمـــان گرسنه نشـدن نبایـد دسـت بـه غـذا بـرد. بهتــر اســت فــرد زمــان افطــار بــا چیــزی ســـبک کـــه غـــذا نباشـــد، افطـــار کنـــد و چنـــد ســـاعت بعـــد شـــام بخـــورد کـــه نـــه در ســـحر نیـــاز بـــه غذایـــی ســـنگین داشـته باشـد و نـه در افطـار؛ البتـه شـاید سـؤال شـود کـه خـواب بعـد از غـذا بـرای بعضـــی مشـــکل ایجـــاد میکنـــد. در روایـات، معصومیـن هـم خوابیـدن بعـد از غـــذا را نهـــی فرموده انـــد؛ بااین حـــال امام صـــادق (ع) میفرماینـــد بهتـــر اســـت فـــردی کـــه بـــه میانســـالی میرســـد، بـــا کمـــی غـــذا کـــه تـــازه وارد شـکم شـده بخوابـد و ایـن بـرای او بهتـر است.

حکمت روز

روزه در قـــرآن به عنـــوان یـــک واجـــب عملــی در نظــر گرفتــه شــده و در روایــات اهلبیت (علیه الاسلام )حکمـــت آن کفــاره گناهــان، قــرب الهــی، یــاد خــدا و بـــه یـــاد فقـــرا افتـــادن اســـت؛ ولـــی یـــک حکمــت بســیار مهــم کــه در روایــات آن را ذکـــر کـــرده، صحـــت و ســـلامتی اســـت کــه بــا گرســنگی و روزه گرفتــن به دســت می آیـــد. نکتـــه بســـیار مهـــم اینکـــه، خداونـــد حکیــم دســتوری را کــه بــه ضــرر انســان باشـــد، هیـــچگاه بـــه آن امـــر نمیکنـــد و برعکــس ا گــر دســتوری بــه نفــع انســان بـــوده و نیـــاز بشـــری باشـــد، بایـــد جـــزو دسـتورهای خـود قـرار دهـد؛ از همیـن رو روزه یکـــی از واجبـــات و جـــزو مهمتریـــن امـــوری اســـت کـــه ســـلامت انســـان را در بـــردارد. اهمیـــت ایـــن موضـــو ع به  قـــدری زیـــاد اســـت کـــه امام رضـــا(ع) میفرماینـــد: انســـان بایـــد تمـــام ســـال را مثـــل یـــک روزه دار باشـــد؛ نـــه اینکـــه تمـــام ســـال را روزه بگیـــرد؛ بلکـــه مثـــل یـــک روزه دار باشـــد. یعنـــی صبـــح صبحانـــه و شـــب شـــام بخـــورد و بیـــن آن چیزی نخورد.

مقدار مایعات برای روزه دار

افـــراد گاهـــی بـــه دلیـــل اینکـــه در طـــول روز بدنشــان بــدون آب نشــود، در ســحر و افطـــار زیـــاد آب مصـــرف میکننـــد و ایـــن خـــود خـــلاف عقـــل و شـــر ع اســـت؛ چرا کـــه یکـــی از حکمتهـــای روزه تخلیـــه آب هـــای اضافـــی بـــدن اســـت. ضمنـــا بـــا ایـــن تدبیـــر اســـت کـــه انســـان بـــه یـــاد تشـــنگان میافتـــد. دلیـــل دوم هـــم اینکـــه، خـــوردن بیش ازانـــدازه آب در روایــات نهــی شــده و آن را مــاده تمــام بیماریهـــا عنـــوان کرده انـــد. دلیـــل ســـوم هـــم اینکـــه، بـــر ســـر ســـیری غـــذا خـوردن و نوشـیدن اسـراف اسـت و نهـی بســـیار شـــدیدی از ســـوی روایـــات دارد.

نوع غذا روزه دار در افطار

بهتریـــن چیزهایـــی کـــه بـــرای افطـــاری ســـفارش شـــده، غذاهـــای گـــرم اســـت؛ چـــون زمانـــی کـــه معـــده انســـان خالـــی اســـت، بایـــد از غذاهـــای گـــرم اســـتفاده کـــرد تـــا معـــده طبیعـــت ســـرد بـــه خـــود نگیـــرد و طبعـــش عوض نشود. در روایـــت امـــر شـــده اســـت بـــا حلـــوا افطـــار کنیـــد. ا گـــر نبـــود، از خرمـــا و ا گـــر نبـــود از آب جـــوش (ولـــرم) میتـــوان بـــرای افطـــاری اســـتفاده کـــرد؛ البتـــه طبـــق ســـفارشهایی کـــه شـــده بـــرای صبحانـــه نیـــز میتـــوان ایـــن توصیـــه را بـــه کار بـــرد.از عســـل هـــم کـــه ســـفارش غـــذای صبـــح اســـت و قبـــل از آن معـــده خالـــی بـــوده و شـــبیه بـــه افطـــار کـــردن اســـت، میتـــوان جـــزو فطـــورات استفاده کرد. حـال ا گـر کسـی بـا عسـل، خرمـا یـا حلـوا افطـار کنـد، اشـتهای او کـور خواهـد شـد و همیــن مــورد بــه او کمــک خواهــد کــرد وعده غـذای خـودش را از عشـا کمـی بـه تأخیــر بینــدازد. نکتـــه دیگـــر اینکـــه امـــروزه بـــاب شـــده اســـت موقـــع افطـــار از شـــیر اســـتفاده میکننـــد. امـــروزه شـــیرها از ســـردی بالایی برخوردارنـد و بـرای سـحر و افطـار اصـــلا مناســـب نیســـتند. بهتریـــن مایعـــات بـــرای افطـــار و ســـحر کـــه هـــم موجـــب قـــوت بـــدن و هـــم کمک کننـــده در دفـــع فضـــولات بـــدن اســـت، شـــربت ســـرکه و شـــیره یـــا ســـرکه انگبین اســـت.

بهترین خورا ک در سحر

روزه داران هنـــگام ســـحر بهتـــر اســـت از خورا کی هایـی اسـتفاده کننـد کـه هضـم دشــواری نیــاز ندارنــد؛ بــه دلیــل اینکــه هـر کـس غذایـی در سـحر اسـتفاده کنـد کـــه هضـــم زیـــاد نیـــاز دارد، بـــه همـــان نســـبت درصـــد تشـــنگی در طـــول روز بـــرای او بیشـــتر میشـــود؛ چـــون غـــذا بـرای هضـم بـه آب نیـاز دارد؛ مثـل غـذا کــه بــرای پختــن بــه آب نیــاز دارد و ایــن تشــنگی ا گــر زیــاد شــد، انســان را هــلاک میکنـــد . ایـــن امـــر در کلام  پیامبرا کـــرم(ص) مشـــخص اســـت. ایشـــان میفرماینـــد: بهتریــن ســحری ســویق اســت. ســویق هضـــم نـــدارد و خـــوردن آن در ســـحر باعــث میشــود فــرد هــم گرســنه نشــده و هـــم در طـــول روز دچـــار تشـــنگی زیـــاد نشـــود. در روایتـــی آمـــده کـــه بهتریـــن ســـحری ســـویق و خرماســـت. البتـــه اســـتفاده از ســـرکه و شـــیره در زمـــان ســـحر بـــه همــراه خرمــا بســیار بــه ایــن امــر کمــک میکنـــد و باعـــث میشـــود حـــرارت در بـــدن در طـــول روزه داری بـــالا نـــرود؛ چـــون بالا رفتـــن حـــرارت در طـــول روز باعـــث تشـــنگی زیـــاد بـــرای فـــرد میشود. بایـــد بـــه ایـــن نکتـــه توجـــه کـــرد کـــه بیدارشــدن و اســتفاده از هــر چیــزی کــه جـــزو غـــذا نباشـــد، مثـــل خرمـــا و حلـــوا و میـــوه در هنـــگام ســـحر بـــرای روزه داری بســـیار مفیـــد اســـت )نبـــی مکـــرم اسـلام (ص) فرمودنـد: خـوردن سـحری برکـت اسـت. امـت مـن سـحری خوردن را تـــرک نکننـــد؛ هرچنـــد بـــه خـــوردن یــک خرمــای خشک شــده باشــد. ایــن عمـل بـه روزه داری کمـک خواهـد کـرد. حضــرت محمــد(ص)میفرماینــد: هــر کـــس چهـــار مـــورد را انجـــام دهـــد، بـــه روزه داری کمــک خواهــد کــرد: افطــار بــا آب ولــرم، خــواب قیلولــه، بــوی خــوش به کاربـــردن و ســـحری خـــوردن. تمـــام ایـــن مـــوارد امـــوری اســـت کـــه ازلحـــاظ طبیعـــی بـــر صفـــرا تأثیرگـــذار اســـت؛ چـــون طبیعتـــا روزه خـــودش صفـــرا را زیـــاد میکنـــد و گاهـــی بـــرای افـرادی کـه صفـرای زیـاد دارنـد، ضعـف و ناراحتـــی ایجـــاد میکنـــد. پیشـــنهاد مــا ایــن اســت کــه افــراد صفــراوی چهــار مـــورد را حتمـــا رعایـــت کننـــد تـــا کاهـــش صفــرا ایجــاد شــود و بهتــر روزه بگیرنــد؛ بــرای مثــال، خــواب طبیعــت ســرد دارد و در اوج حـــرارت روز کـــه نزدیـــک بـــه اذان  اســـت، بایـــد کمـــی ایـن حـرارت تسـکین پیـدا کنـد. یکـی از راههـای آن قیلولـه رفتـن (خـواب پیـش از ظهـــر) اســـت.

نوع چاشنیها در زمان روزه رمضان

چاشـــنی هایی کـــه مخصـــوص مـــاه رمضـــان اســـت ، بیشـــتر شـــیرینی هایی اســـت کـــه قنـــد طبیعـــی دارنـــد؛ مثـــلا خرمــا یــا حلــوا ا گــر بــا قندهــای طبیعــی درسـت شـود بسـیار بـرای مـاه مبـارک رمضـان مناسـب اسـت؛ بـه دلیـل اینکـه افـــراد زمـــان افطـــار یکدفعـــه معـــده را پـــر میکننـــد و دچـــار ضعـــف در هضـــم میشـــوند؛ امـــا بایـــد حـــرارت بـــالا بـــرود تـــا معـــده گـــرم شـــود و هضـــم بهتـــری صـــورت گیـــرد. حـال بـرای اینکـه چنیـن حالتـی ایجـاد نشـود، بایـد شـیرینی هایی را بعـد از غـذا مصرف کـرد یـا از حلـوا و خرمـا یا عسـل در افطــار به عنــوان چاشنیاســتفاده کــرد؛ در ایـــن صـــورت معـــده گرمـــای طبیعـــی ایجـــاد کـــرده و بـــه هضـــم غـــذا کمـــک میکنـــد.

سایر شروط در روزه داری

بهتـــر اســـت روزه دارانـــی کـــه مجبـــور بـــه خـــوردن دو وعده غـــذا میشـــوند، یـــک وعـــده غذایـــی را ســـبک انتخـــاب کننـــد؛ مثـــل افطـــار را بـــا غذاهایـــی مثـــل نـــان و تـــره یـــا ارده و ســـوپ یـــا آش و غذاهایــی مثــل کاچــی و حلــوا بــاز کننــد یــا ا گــر لبنیــات ســالم دارنــد، غذاهایــی مثــل پنیــر و گــردو یــا پنیــر و میوههایــی مثــل خربــزه یــا شــیربرنج و انــواع حلیــم اسـتفاده کننـد و غذاهـای سـخت هضم مثـــل گوشـــت را نزدیـــک ســـحر مصـــرف کننـــد؛ البتـــه ایـــن افـــراد از چاشـــنیهای میان وعــده بســیار کــم مصــرف کننــد تــا فرصــت هضــم بهتــر بــه غــذا داده شــود و بـــدن دچـــار حـــرارت و گر گرفتگـــی بعـــد از غـــذا نشـــود. درواقـــع غـــذای ســـحر بایـــد هضـــم ضعیـــف داشـــته باشـــد تـــا تشـــنگی ایجــاد نکنــد؛ بــرای همیــن کســانی کــه مجبــور بــه خــوردن غــذا در وعــده ســحر هســـتند، بهتـــر اســـت غذایـــی بخورنـــد کـــه پخـــت کامـــل بـــرای آن صـــورت گرفتـــه باشـــد؛ به طورمثـــال، غـــذا در زودپـــز پختـــه نشـــده باشـــد؛ چـــون درســـت پختـــه نمیشـــود و هضـــم بســـیار ســـنگینی دارد و انســـان را دچـــار تشـــنگی مضاعـــف میکنـــد؛ ولـــی ا گـــر غــذا در مــدت طولانی  از افطــار تــا ســحر یـــا بیشـــتر روی شـــعله ملایم  باشـــد و بـــرای ســـحر آمـــاده شـــود، نیـــاز کمتـــری بـــه هضـــم دارد و بســـیار مناســـب است. جـــا دارد در ادامـــه مطلـــب از کلام امیرالمؤمنیـــن(ع) یـــاد کنیـــم کـــه میفرماینـــد: ا گـــر کســـی بخواهـــد نیـــاز بـــه پزشـــک نداشـــته باشـــد، چهـــار کار را بایـــد انجـــام دهـــد کـــه یکـــی از آنهـــا جویــدن خــوب غذاســت. خــود ایشــان هـــم در ســـیره عملـــی ایـــن ســـنت را بـــه نحـــو احســـن رعایـــت میکردنـــد؛ به طوریکـــه نـــان خشـــک خـــود را در ظرفـــی مهرومـــوم میکردنـــد کـــه کســـی روغـــن بـــه آن اضافـــه نکنـــد و بـــرای مصـرف بـا زانـوی خـود تکـه میکردنـد. ایـن نـان بایـد بسـیار در دهـان بمانـد تـا خـوب جویـده و بـا بـزاق مخلـوط شـود و بعـد بـه معـده بـرود تـا کار هضـم را آسـان کنـــد؛ چـــون ا گـــر انســـان فعالیـــت زیـــاد را بـــه معـــده بســـپارد و آن را ضعیـــف کنـــد، باعـــث تمـــام بیماریهـــا خواهـــد شـــد. ایشـــان میفرماینـــد: معـــده خانـــه تمـــام بیماریهاســـت. بـــرای همیـــن معـــده وقتـــی دچـــار آزار میشـــود، تمـــام بـــدن دچـــار بیمـــاری خواهـــد شـــد.

فواید روزه

پیامبـــر ا کـــرم (ص) میفرماینـــد: (صومـــوا تصحـــو)بـــا روزه، ســـلامتی را بــه دســت بیاوریــد.« یکــی از راههــای به دســـت آوردن ســـلامتی ، روزه گرفتـــن اســـت؛ پـــس روزه راهـــی بـــرای درمـــان بیماریهامحســـوب میشـــود. البتـــه قابل توجـــه اســـت کـــه فتـــوای مراجـــع دراینبـــاره ایـــن اســـت کـــه ا گـــر کســـی خـــوف ضـــرر دارد، میتوانـــد روزه نگیـــرد و ایـــن بـــه کارشـــناس ارجـــاع داده شـــده اســـت. بـــر همیـــن اســـاس میتوانیـــم یـــک دلیـــل کارشناســـی هـــم بیاوریـــم تـــا حجـــت بـــرای افـــراد تمـــام شـــود: بـــرای درمـــان بســـیاری از بیماریهـــا میتـــوان روزه گرفـــت و بـــا ایـــن روش، آن را درمـــان کـــرد؛ مثـــا یکـــی از امـــوری کـــه امـــروزه شـــایع شـــده اســـت، روزه برایـــش ضـــرر دارد، بحـــث بیماریهـــای کلیـــوی اســـت؛ اینکـــه  گـــر کلیـــه کـــم آب شـــود، بـــه بـــدن ضـــرر میر ســـا ند . بایـــد ایـــن نکتـــه مهـــم را بدانیـــم کـــه عامـــل تمـــام بیماریهـــای کلیـــوی بـــه مصـــرف زیـــاد آب برمیگـــردد. در ایـــن زمینـــه روزه گرفتـــن نه تنهـــا ضـــرر نـــدارد، بلکـــه نافـــع هـــم اســـت؛ بـــه اینگونـــه کـــه کلیـــه بـــر اثـــر ســـرمای بیشازانـــدازه از حالـــت اعتـــدال خـــارج میشـــود و بیماریهایـــی )مثـــل ســـنگ کلیه(به وجـــود مـــی آورد. زمانـــی کـــه کلیـــه ســـرد میشـــود، رســـوبات در آن منجمـــد و بـــه ســـنگ تبدیل میشود. بــر ایــن اســاس، کســی کــه کلیــه گرمــی دارد، دچـــار ســـنگ کلیـــه نمیشـــود؛ حــال کســی هــم کــه دچــار ســنگ کلیــه میشـــود، بـــا ایجـــاد حـــرارت میتـــوان ســـنگها را در کلیـــه حـــل کـــرد. به مـــرور بـــا رعایـــت چنـــد نکتـــه مثـــل خـــوردن جوشـــانده هســـته خرمـــا یـــا خـــوردن آب و عســـل یـــا خـــوردن چیزهایـــی کـــه ادرار را زیـــاد میکنـــد، ســـنگ کـــه بـــا حـــرارت در کلیـــه دچـــار تحلیـــل شـــده اســـت، دفع میشود. البتـــه بایـــد بدانیـــم کـــه دردگرفتـــن کلیـــه نشـــانه خوبـــی اســـت و ایـــن بشـــارت را بـــه مـــا میدهـــد کـــه حـــرارت ایجادشـــده اســـت؛چون در هرکجـــا از بـــدن کـــه حـــرارت ایجـــاد شـــود، درد صـــورت میگیـــرد؛ پـــس از درد در کلیـــه نبایــد خــوف داشــت. بهتــر اســت بــرای تســـکین ایـــن دردهـــا در ســـحر و افطـــار از شـــربت ســـرکه و شـــیره اســـتفاده کـــرد. گاهـی هـم بـا سردشـدن کلیـه، قندخـون بــدن بــاال مــیرود. در ایــن حالــت بــرای افـــرادی کـــه بیمـــاری دیابـــت دارنـــد، میتـــوان بـــا کمکـــردن مایعـــات و گرفتـــن روزه، حـــرارت را در بـــدن بـــالا بـــرد و لوزالمعـــده را بـــه کار انداخـــت. البتـــه کســـانی کـــه از داروی خاصـــی انســـولین و غیـــرهاســـتفاده میکننـــد، در روزهــای اول دچــار ضعــف میشــوند و احتمـــال باالرفتـــن قنـــد هـــم وجـــود د ارد؛ ولـــی ا گـــر کســـی بـــه جـــای آب در ســـحر و افطـــار از شـــربت ســـرکه و شـــیره اســـتفاده کنـــد، مطمئنـــا باالرفتـــن قنـــد بـــرای او مشـــکل ایجـــاد نمیکنـــد؛ حتـــی بـــرای درمـــان دیابـــت هـــم مفید است. زمانـــی کـــه بـــدن میفهمـــد قنـــد بـــاال رفتـــه اســـت،مجبور میشـــود انســـولین تولیـــد کنـــد؛ پـــس بـــا تحمل کـــردن ایـــن شـــرایط لوزالمعـــده فعـــال میشـــود و تـــا آخــر عمــر بــرای کاهــش آن بــه مصــرف دارو نیـــاز نیســـت. بهتـــر اســـت بدانیـــم کـــه روزه نه تنهـــا سـده ها و گرفتگی هـای کلیـه را برطـرف میکنـد، بلکـه بـا ایجـاد حـرارت در بـدن باعــث رفــع ســده در کل بــدن میشــود؛ بهخصـــوص رفـــع ســـدههای قلبـــی کـــه امـــروزه شـــایع اســـت و حـــرارت باعـــث تحلیـــل ایـــن ســـده ها میشـــود و مجـــاری عـــروق قلبـــی را کامل بـــاز می کنـــد . بـــرای بســـیاری از بیماریهـــا نیـــز بـــه همینگونـــه میتـــوان عمـــل کـــرد؛ ا گـــر انســـان اطمینـــان داشـــته باشـــد کـــه روزه صحـــت و ســـلامتی  را بـــه بـــدن بازمیگردانـــد، حتمـــا درمـــان خواهـــد شـــد . البتـــه بهتـــر اســـت در زمـــان افطـــار فـــرد بــرای تأخیــر بیشــتر بیــن افطــار و وعــده غذایــی، از کمــی نــان و ســبزی اســتفاده کنـــد. در ایـــن صـــورت معـــده کمـــی پـــر میشـــود تـــا در زمـــان صـــرف غـــذا پرخـــوری صـــورت نگیـــرد. ایـــن یـــک دســـتور بســـیار مهـــم بـــرای کســـانی اســـت کـــه میخواهنـــد در مـــاه رمضـــان الغـــر شـــوند و چربیهـــای اضافـــی را بســـوزانند. رعایت نکـــردن ایـــن نکتـــه در افطـــار تأخیـــر نینداختـــن بیـــن افطـــار و وعـــده غذایـــی گاهـــی باعـــث تعـــرق ســـرد و حالـــت تهـــو ع میشـــود. ایـــن موضـــو ع نشـــان از ایـــن دارد کـــه فـــرد بـــا معـــده خالــی غــذای ســنگین مصــرف میکنــد و معـــده بـــرای هضـــم ســـریع مجبـــور میشـــود خون رســـانی بیشـــتری انجـــام دهـــد؛ بنابرایـــن بـــرای ایـــن کار از قلـــب بیشـــتر کمـــک میگیـــرد و باعـــث تپـــش قلـــب و گر گرفتگـــی و عطـــش زیـــاد و تعـــرق ســـرد در بـــدن میشـــود؛ ولـــی بـــا خـــوردن مـــواد غذایـــی مثـــل حلـــوا یـــا خرمـــا و نـــان و ســـبزی معـــده بـــرای میزبانـــی از وعـــده اصلـــی غـــذا آمـــاده میشـــود. بـــه ایـــن ترتیـــب اختـــلال بـــرای دســـتگاه گـــوارش ایجـــاد نمیشود.