برگشت ادراری یا ریفلاکس ادراری در کودکان

یکی از عارضه هایی که گاهی در کودکان ایجاد شده و باعث بی قراری و نا آرامی در آنها می شود، ریفلاکس یا برگشت ادراری است.

برگشت ادراری چیست؟

بعد از تشکیل ادرار در کلیه ها، ادرار به سمت لگنچه کلیه و بعد از آن به سمت حالب  و سپس برای دفع، به مثانه می رود. زمانی که ادرار به مثانه رسید برای خروج از بدن به سمت پیشابراه جریان پیدا کرده و دفع می شود.

در جایی که حالب ها به مثانه متصل می شود، دریچه ای وجود دارد که در موقع انقباض مثانه برای دفع تمام ادرار به سمت پیشابراه خود به خود بسته می شود تا ادرار مجددا به سمت حالب بر نگردد. در افرادی که این دریچه شل است وکارآیی لازم را ندارد برگشت ادرار اتفاق می افتد که در اصطلاح پزشکی به آن ریفلاکس ادراری می گویند.

دیدگاه طب جدید

در پزشکی نوین علت ایجاد این عارضه را به دو دسته تقسیم بندی می کنند.

• نوع برگشت ادرار اولیه، بدین معنی که شلی دریچه به علل ارثی و ژنتیکی بوده و از دورا ن جنینی وجود داشته است و ادعا می شودکه والدین چنین کودکانی خود دچار این مشکل بوده اند و اکنون نوزاد آنها مبتلا شده است.
• برگشت ادراری ثانویه هم بدین معناست که کودک مبتلا به یک سری بیماری های دیگر بوده و به سبب آن این ریفلاکس برایش به وجود آمده است. مثلا مثانه عصبی، انسداد پیشابراه و… داشته که منجر به برگشت ادرار شده است.

دیدگاه طب سنتی، اسلامی

در طب اسلامی سنتی، بیماری ژنتیکی و ارثی کاملا رد می شود.

اما آنچه به عنوان علت در طب اسلامی سنتی برای این عارضه بیان می شود، ماندگاری رطوبت در بدن کودک به واسطه:

• دفع ناقص ادرار.
• نگه داشتن زیاد مدت زمان ادرار که باعث سرد شدن و برگشت به کلیه ها می شود.
• هول و استرس در کودک.
• افتادن ناف.
• در رفتگی لگن

زمانی که کودک در بدو تولد دچار انحراف و به اصطلاح در رفتگی لگن می شود، تخلیه مثانه به طور کامل برایش اتفاق نمی افتد.

به طور کلی کودکان چون خوابیده ادرار می کنند و معمولا تا سن ۲ الی۳ سالگی برای دفع ادرار به دستشویی برده نمی شوند و به اصطلاح سرپا گرفته نمی شوند، دفع ادرار برایشان ناقص انجام می شود، حال اگر از قبل افتادگی لگن هم داشته باشند، عدم تخلیه رطوبت برایشان چند برابر خواهد بود، پس به مرور زمان و ماندگاری رطوبت در ناحیه لگن و مثانه دریچه حالب و مثانه ضعیف شده و ریفلاکس اتفاق می افتد.

افتادگی لگن در کودکان زمانی اتفاق می افتدکه مادر دچار افتادگی لگن باشد.

زمانی که مادر قبل از بارداری اصلاح لگن انجام نداده باشد وتخلیه رطوبت کامل نداشته باشد، به جز اینکه این سردی و رطوبت در کودک هم تاثیرخواهد گذاشت و باعث بروز سستی در کودک خواهدشد، در زمان به دنیا آمدن و زایمان هم چون کل لگن مادر ریگلاژ و همسان نیست، یک طرف از بدن کودک زودتر از لگن خارج می شود و همین امر باعث جابه جا شدن لگن در کودک خواهد شد.

علائم برگشت ادراری چیست؟

معمولا ریفلاکس ادراری پنهان و بدون علامت نیست و به ندرت اتفاق می تا بهبودی کامل بدون علامت بماند.

• از جمله شایع ترین علامت آن سوزش به هنگام دفع ادرار است، به طوری که بیش از 50 % کودکانی که دچار سوزش به هنگام دفع هستند، مبتلا به برگشت ادرار هستند.
• درد زیر دل.
• تب.
• یکی دیگر از علایم تشخیص این عارضه، قطع و وصل شدن جریان ادرار است.
• زور زدن موقع دفع ادرار تا بتواند کامل تخلیه ادرار کند.
• احساس عدم تخلیه کامل ادرار، مانند کودکانی که تند تند و پشت سرهم دستشویی می روند و دفع چندانی ندارند، زیرا فقط احساس می کنند که ادرار در مثانه جمع شده‌ است.
• بی اختیاری ادراری، که در زمان تشدید این بیماری برای کودک اتفاق می افتد.

نکته: بی اختیاری ادراری با شب ادراری و همچنین با بازیگوشی و فراموش کردن ادرار متفاوت است.

کودکان زمانی که سرگرم بازی هستند با وجود اینکه به خود می پیچند و احساس ادرار دارند و در حالت و رفتارشان کامل مشخص است ولی آنچنان تمام تمرکزشان بر روی بازی است،که تخلیه ادرار را فراموش می کنند و گاهی قبل از رسیدن به دستشویی ادرار را دفع کرده وکنترلی برخود ندارند، اما این اتفاق را نمی توان بی اختیاری ادرار بیان کرد.

درمان ریفلاکس ادراری در طب جدید (شیمیایی)

در طب شیمیایی درمان این عارضه اینگونه بیان شده که:

• در نوع ثانویه آن باید علت اصلی بر طرف شود تا این برگشت ادرار بهبود پیداکرده و نیازی به جراحی وجود نداشته باشد.
• در نوع اولیه برگشت ادراری که شایع تر از نوع ثانویه است اگر درجه ریفلاکس و بازگشت ادرارکم و خفیف باشد نیازی به عمل جراحی نیست و به مرور و با گذشت زمان، همین که کودک رشد کند،کارکرد دریچه اصلاح می شود.

ولی متاسفانه تا موقعی که ریفلاکس بهبودی پیدا نکرده، برای کودک آنتی بیوتیک با دوز کم تجویز می شود تا از عود عفونت ادراری پیشگیری کند.

درصورتی که به طور حتم استفاده از سرد کننده هایی همچون آنتی بیوتیک، روند بهبود بیماری کندتر پیش خواهد رفت.

درمان ریفلاکس ادراری در طب سنتی

• اولین کار و اساسی ترین درمان باید جا انداختن لگن باشد،زیرا اگرتمام تدابیر درمانی به طود دقیق هم انجام‌گردد اما لگن در جای خود نباشد و دفع ادرار کامل صورت نگیرد، بازگشت بیماری پس از مدت زمان اندکی جای تعجب ندارد.
• جا انداختن ناف و مثانه.
• هول گیری که کمک به کاهش استرس و ترس کودک می کند.
• مرتب سر پا گرفتن کودک که باعث می شود مثانه درست کار کند و کامل تخلیه شود.
• بستن زیر شکم به کمک فانسقه، برای بالا نگه داشتن مثانه،جهت سهولت در دفع ادرار.(درکودکان استفاده از فانسقه ممکن است سخت باشد و از شال کمر و یا حتی پارچه هم می توان استفاده کرد).
• از درمان های مهم دیگر کم کردن حجم مایعات است، چراکه هم برطرف کننده ی سردی کلیه هاست و هم مانع تجمع رطوبت در لگن و افتادگی مجددآن خواهد شد‌.
• گرم کردن کلیه ها با استفاده از مسخن ( زنیان وگردو).
• کمک و همراهی کودک برای به موقع رفتن به دسشویی و تخلیه کامل ادرار. باید تعداد دفعات دستشویی رفتن را در کودک افزایش داد، هرچند که دفعی صورت نگیرد. این کار باعث می شود، تا تمام رطوبت در قسمت لگن تخلیه شود.
• ماساژ ناحیه شکم و کلیه ها با روغن های گرم، مانند اسفند، بابونه، روغن زیتون، سیاهدانه یا بادام.
• انجام بادکش گرم در محل مثانه وکلیه ها.
• استفاده از نوره و حنا در قسمت پهلو ها به مدت چند دقیقه در حمام.
• استفاده از زردک و ترب که گرم کننده کلیه ها و مدر ادرار هستند و در درمان ریفلاکس ادراری موثر هستند.
• استفاده از چند قاشق غذاخوری قهوه هسته خرما برای دفع رطوبت موجود در ناحیه لگن.
• جامع امام رضا با عسل و آب اسارون.
• سداب، کرفس، ترب و تخم اینها، اسفند.
• داروی مرکب 3.
• سیاهدانه شب موقع خواب.
• مدرات معتدل: کاسنی، ترب، هندوانه، خربزه، خیار، تخم خیار، تخم خربزه، فلوس، شیر گاو، روغن بادام.